Genesis
Weeromme naor Biebel
Weeromme naor Stellingwarfs
Home
Genesis
Inleiding op Genesis
Et boek Genesis het zien naeme kregen van de Septuaginta, de ooldste
Griekse biebelvertaeling. Et Griekse woord genesis betekent 'ontstaon',
'oorsprong', 'wodding'. De titel in de Hebreeuwse biebel is Beresjiet,
'in et begin', naor et eerste woord van et boek. De titel Genesis het
een verwiezing naor de inhoold: et verhael over et ontstaon van de
wereld, et meensdom en Israël. An de veurgeschiedenis van et volk
Israël is et grootste pat van et boek wijded.
Genesis is et eerste boek van de Pentateuch, de verzaemeling van vuuf
boeken die in de Joodse tredisie de Tora nuumd wodt. Sund de tied van
Ezra en Nehemia (rond 450 v.Chr.) wodden disse boeken an Mozes
toeschreven. Daoromme wodt d'r ok wel 'de vuuf boeken van Mozes' zegd.
Genesis is saemen mit de vertellings in Exodus, Leviticus, Numeri,
Deuteronomium, Jozua, Rechters, Samuel en Keunings een min of meer
deurlopende geschiedenis. Vandaege-de-dag nemen een protte an dat disse
boeken in heur vorm van now et risseltaot binnen van een langdurig
perces van overleveren en opmaeken. Et redaktieperces is al in de tied
van de keunings van Israël en Juda begonnen (ongeveer 1000-586 v.Chr.)
en wodde eerst ofsleuten nao de Babylonische ballingschop, in de Joodse
gemienschop in de tied van de twiede tempel (na 515 v.Chr.).
Et boek Genesis maekt deur verhaelen dudelik dat d'r iene God is, dat
de speciaole baand tussen disse iene God en zien volk weerommegaot tot
oeroolde tieden, en dat de God die mit Abraham, Isaak en Jakob een
verbond slöt, dezelde is as de God die alles maekt het. As een rooie
draod lopt deur disse verhaelen de toezegging van God dat hi'j Israël
tot een groot volk maeken zal en een eigen laand geven zal.
Naost de stokken mit een verhael kent et boek ok geslachtsregisters,
poëtische stokken, zegenspreuken en vervlukings. De poëtische teksten
wodden tekend deur een verheven stiel, bondighied en grote
gevuulsuutdrokking. De geslachtsregisters bin zaekelik. De verhaelen
wodden op een levendige meniere verteld, en de lezer kikt mit de
verschillende personen uut et verhael mit.
In et boek Genesis bin twie patten te onderscheiden: de oergeschiedenis
in Genesis 1:1-11:26 en de veurgeschiedenis van de Israëlieten in
Genesis 11:27-50:26. In de eerste kepittels staon verhaelen over de
schepping van hemel en eerde, over Adam en Eva in de tuun van Eden, en
over Kaïn en Abel. Daornao wodt verteld hoe de wereld ommekomt deur de
grote vloed en hoe Noach mit zien gezin in de ark redded wodt. Deur een
tal geslachtsregisters in Genesis 4, 5, 10 en 11 wodt et inzicht tot
uutdrokking brocht dat alle meensken Adam as gemienschoppelike
stamvader hebben. Et verhael over de torenbouw van Baobel bödt een
verklaoring veur et feit dat de volken over de eerde verspreided binnen
en verschillende taelen praoten.
In Genesis 11-50 wodden de verhaelen over de veuroolden van Israël
verteld in de vorm van iene deurlopende femiliegeschiedenis. Eerst de
geschiedenis van Terach en zien naokommelingen, mit de verhaelen over
Abraham en Sara (11:27-25:18), en daornao de geschiedenis van Isaak en
zien naokommelingen, mit de verhaelen over zien zeunen Jakob en Esau
(25:19-36:43). Et laeste pat van Genesis behaandelt de geschiedenis van
Jakob en zien naokommelingen, mit zien zeune Jozef in de heufdrolle
(37:1-50:26).
De schepping van hemel en eerde
1 In et
begin maekte God de hemel en de eerde. 2 De eerde was nog woest en
doods, en d'r lag een duusterte over de oervloed, mar God zien geest
zweefde over et waeter.
3 God zee: "D'r moet locht kommen", en daor was locht. 4 God vun dat et
locht goed was, en hi'j scheidde et locht van de duusterte; 5 et locht
nuumde hi'j dag, en de duusterte nuumde hi'j naacht. Et wodde aovend en
et wodde morgen. De eerste dag.
6 God zee: "D'r moet midden in et waeter een gewulf kommen dat al et
waeter van mekeer scheidet." 7 En zo gebeurde et. God maekte et gewulf
en scheidde zo et waeter onder et gewulf van et waeter daorboven. 8
Hi'j nuumde et gewulf hemel. Et wodde aovend en et wodde morgen. De
twiede dag.
9 God zee: "Et waeter onder de hemel moet naor ien plak stromen, zodat
d'r dreug laand komt." En zo gebeurde et. 10 Et dreuge nuumde hi'j
eerde, et saemenstroomde waeter nuumde hi'j zee. En God zag dat et goed
was.
11 God zee: "Rondomme op eerde moet jong gruun uutlopen: plaanten die
zaod anmaeken en verschillende bomen die vruchten mit zaod d'r in
dregen." En zo gebeurde et. 12 D'r kwam jong gruun op eerde:
verschillende plaanten die zaod anmaeken en verschillende bomen die
vruchten mit zaod d'r in dreugen. En God zag dat et goed was. 13 Et
wodde aovend en et wodde morgen. De dadde dag.
14 God zee: "D'r moeten lochten an et hemelgewulf kommen om de dag van
de naacht te scheiden. Ze moe'n de seizoenen, de daegen en de jaoren
angeven, 15 en ze moe'n as laampen an et hemelgewulf d'r toe dienen om
locht op eerde te geven." En zo gebeurde et. 16 God maekte de twie
grote lochten, et grootste om over de dag te regeren, et kleindere en
de steerns om over de naacht te regeren. 17 Hi'j zette ze an et
hemelgewulf om op de eerde locht te geven, 18 om te regeren over de dag
en de naacht en om et locht te scheiden van de duusterte. En God zag
dat et goed was. 19 Et wodde aovend en et wodde morgen. De vierde dag.
20 God zee: "In et waeter moet et optillen van levende wezens, en langs
et hemelgewulf boven de eerde, moe'n voegels vliegen." 21 En hi'j
maekte de grote zeemoonsters en alle soorten levende wezens waor et in
et waeter van optilt en krioelt, en ok alles wat vlarken het. En God
zag dat et goed was. 22 God zegende ze mit de woorden: "Wees vruchtber
en wor talriek en vul et waeter van de zee. En de voegels moe'n ok
talriek wodden, rondomme op eerde." 23 Et wodde aovend en et wodde
morgen. De vuufde dag.
24 God zee: "D'r moe'n verschillende levende wezens kommen: vee,
kroepende en wilde dieren." En zo gebeurde et. 25 God maekte alle
soorten van in et wild levende dieren, al et vee en alles wat d'r op de
eerdbojem ommekropt. En God zag dat et goed was.
26 God zee: "Lao'we meensken maeken die oonze weerscheide binnen, die
op oons lieken; en die moe'n dan de baos speulen over de vissen in de
zee en de voegels in de locht, over et vee, over de hiele eerde en over
alles wat daor ommekropt." 27 God maekte de meenske naor zien eigen
beeld, as weerscheide van God maekte hi'j heur, mannelik en vrouwelik
maekte hi'j de meensken. 28 Hi'j zegende heur en zee tegen heur: "Wees
vruchtber en wor talriek, bevolke de eerde en breng heur onder je
gezag: regeer over de vissen van de zee, over de voegels van de locht
en over alle dieren die op de eerde ommekroepen." 29 God zee ok:
"Hierbi'j geef ik jim alle plaanten die as zaod dregen en alle
vruchtbomen op de eerde; dat zal jim eten wezen. 30 An de dieren die in
et wild leven, an de voegels van de locht en an alle levende wezens die
op de eerde ommekroepen, geef ik de grune plaanten as heur eten." En zo
gebeurde et. 31 God keek naor alles wat hi'j maekt hadde en zag dat et
hiel goed was. Et wodde aovend en et wodde morgen. De zesde dag.
2 Zo wodden
de hemel en de eerde in al heur riekdom ofwarkt. 2 Op de zeuvende dag
hadde God zien wark klaor, op die dag rustte hi'j van et wark dat hi'j
daon hadde. 3 God zegende de zeuvende dag en verklaorde die heilig,
want op die dag rustte hi'j van al zien scheppingswark.
4 Dit is de geschiedenis van de hemel en de eerde. Zo bin ze ontstaon, zo wodden ze maekt.
De tuun van Eden
In de tied dat God, de Heer, eerde en hemel maekte, 5 gruuide d'r op de
eerde nog gien iene struke en was d'r gien iene plaante opkommen, want
God, de Heer, hadde et nog niet regenen laoten op eerde en d'r weren
gien meensken om et laand te bewarken; 6 d'r was wel waeter dat uut de
eerde opwelde en de eerdbojem rondomme nat maekte. 7 Doe maekte God, de
Heer, de meenske. Hi'j maekte him uut stof, uut eerde, en blaosde him
levensaosem in de neuze. Zo wodde de meenske een levend wezen.
8 God, de Heer, legde in et oosten, in Eden, een tuun an en daor zette
hi'j de meenske, die hi'j maekt hadde, daele. 9 Hi'j leut uut de eerde
verschillende bomen gruuien die d'r hiel goed uutzaggen, mit lekkere
vruchten. Midden in de tuun stonnen de levensboom en de boom van de
kennis van goed en kwaod.
10 D'r ontspringt in Eden een revier die de tuun waeter geft. Even
wieder vertakt die him in vier grote stromen. 11 Iene daorvan is de
Pison; die stroomt om hiel Chawila henne, et laand waor goold vunnen
wodt. 12 (Et goold van dat laand is hiel best goold, en daor is ok
balsemhas en onyx.) 13 De twiede revier hiet Gichon; die stroomt om
hiel Nubië henne. 14 De dadde revier hiet Tigris; die lopt an de
oostkaante van Assyrië. De vierde, bi'j slot van zaeke, is de Eufraat.
15 God, de Heer, brocht de meenske dan ok in de tuun van Eden, om die
te bewarken en d'r waekzem over te wezen. 16 Hi'j hul him dit veur:
"Van alle bomen in de tuun maj' eten, 17 mar niet van de boom van de
kennis van goed en kwaod; aj' daorvan eten, zuj' zonder mis wegraeken."
18 God, de Heer, docht: Et is niet goed dat de meenske alliend is, ik
zal een helper veur him maeken die bi'j him past. 19 Doe maekte hi'j
uut eerde alle in et wild levende dieren en alle voegels, en hi'j
brocht die bi'j de meenske om te kieken wat naemen de meenske d'r an
geven zol: zoas hi'j ieder levend wezen numen zol, zo zol et hieten. 20
De meenske gaf naemen an al et vee, an alle voegels en alle wilde
dieren, mar hi'j vun gien helper die bi'j him paste. 21 Doe leut God,
de Heer, de meenske in een diepe slaop valen, en wiels de meenske sleup
neum hi'j iene van zien ribben; hi'j vulde dat plak weer mit vleis. 22
Uut de ribbe die hi'j bi'j et meenske wegneumen hadde, bouwde God, de
Heer, een vrouw en hi'j brocht heur bi'j de meenske. 23 Doe reup de
meenske uut:
"Eindelik iene geliek an mi'j,
mien eigen bonkeribbe,
mien eigen vleis,
iene die vrouw hieten zal,
iene die uut een man bouwd is."
24 Zo komt et dat een man him losmaekt van zien vader en moeke en him hecht an zien vrouw, mit wie hi'j iene van lichem wodt.
25 Allebeide weren ze naekend, de meenske en zien vrouw, mar ze schaemden heur niet veur mekeer.
3
Van alle in et wild levende dieren die God, de Heer, maekt hadde, was
de slange et slinkste. Dit dier vreug an de vrouw: "Is 't waor dat God
zegd het daj'm van gien iene boom in de tuun eten meugen?" 2 "We meugen
de vruchten van alle bomen eten," gaf de vrouw as bescheid, 3 "behalven
die van de boom midden in de tuun. De vruchten van die boom meu'we niet
opeten van God of alderdeegst mar anraeken; doe'we dat toch, dan zuwwe
't niet overleven." 4 "Jim zullen daor hielemaole niet dood an gaon,"
zee de slange. 5 "'t Ligt krek even aanders, God wet dat jim de ogen
eupengaon zo gauw jim daor van eten, daj'm dan as goden wezen zullen en
kennis van goed en kwaod hebben zullen."
6 De vrouw keek naor de boom. Zien vruchten zaggen d'r wel lekker uut,
ze weren een lust veur et oge en ze vun et slim verleidelik dat de boom
heur wieshied geven zol. Ze plokte een peer vruchten en at d'r van. Ze
gaf ok wat an heur man, die bi'j heur was, en hi'j at d'r ok van. 7 Doe
gongen heur beidend de ogen eupen en verneumen ze dat ze naekend weren.
Daoromme regen ze wat viegeblaeden annenneer en maekten daor
lendeschölken van.
8 Doe de meenske en zien vrouw God, de Heer, in et koold van de
aovendwiend deur de tuun kuieren heurden, verstopten zi'j heur veur him
tussen de bomen.
9 Mar God, de Heer, reup de meenske: "Waor bi'j'?" 10 Hi'j zee doe: "Ik
heurde jow in de tuun en wodde bange omda'k naekend bin; daoromme
verstopte ik mi'j." 11 "Wie het je zegd daj' naekend binnen? Hej' seins
van de boom eten wao'k je van verbeuden hadde om te eten?" 12 De
meenske zee doe: "De vrouw die jow maekt hebben om mi'j te helpen, het
mi'j vruchten van de boom geven en doe he'k d'r van eten."
13 "Waoromme hej' dat daon?" vreug God, de Heer, an de vrouw. En zi'j
zee doe: "De slange het me misleided en doe he'k d'r van eten."
14 God, de Heer, zee tegen de slange:
"Ie bin vervluukt omdaj' dat daon hebben,
et vee zal in 't vervolg mit een boge om je hennegaon,
wilde dieren zullen de aandere kaante uutkieken;
ie zullen op je boek kroepen en
ie zullen je hiele leven lang stof eten.
15 Tussen jow en de vrouw
bewarkstellig ik gekilster, tussen jow
naogeslacht en heurend,
zi'j verbriezelen je kop,
ie bieten heur in de hiele."
16 Tegen de vrouw zee hi'j:
"Aj' zwaorboeks raeken maek ik je dat
tot een zwaore last,
ie zullen zwieten moeten
aj' een poppien kriegen.
Ie zullen je man begeren,
en hi'j zal over je regeren."
17 Tegen de meenske zee hi'j:
"Ie hebben naor je vrouw luusterd,
en van de boom eten die ik je verbeuden hadde.
De akker is vervluukt om waj' daon hebben,
ie zullen zwieten moeten om d'r van te eten,
je hiele leven lang.
18 Stiekels en distels zullen d'r gruuien,
en toch moej' van zien gewassen leven.
19 Zwieten zuj' veur je brood,
tot daj' in de eerde weerommegaon,
waoj' uut neumen binnen:
stof bi'j', en tot stof zuj' weer wodden."
20 De meenske nuumde zien vrouw Eva; zi'j is de moeke van alle levenden
wodden. 21 God, de Heer, maekte veur de meenske en zien vrouw kleraosie van dierevellen en struupte heur die an.
22 Doe docht God, de Heer: Now is de meenske geliek an oons wodden, now
het hi'j kennis van goed en kwaod. Now moe'k zien veur te wezen dat
hi'j ok vruchten van de levensboom plokt, want as hi'j die eten zol,
zol hi'j iewig leven. 23 Daoromme stuurde hi'j de meenske vot uut de
tuun van Eden om de grond te bewarken, waor hi'j uut neumen was. 24 En
naodat hi'j him votjacht hadde, zette hi'j an de oostkaante van de tuun
van Eden de Cherubs en et henne-weer-denne flitsende, vlammende zweerd.
Zi'j mossen de weg naor de levensboom bewaeken.
Adam zien zeunen
De meenske, Adam, besleiferde zien vrouw Eva, zi'j raekte zwaorboeks en
kreeg Kaïn. "Mit de hulp van de Heer, he'k et leven schonken an een
man!" zee ze. 2 Naotied kreeg ze nog een zeune, Abel. Abel wodde hedder
en Kaïn wodde bouwboer. 3 Op een keer brocht Kaïn de Heer een offer van
wat hi'j oogst hadde.
4 Abel
brocht ok een offer; van de eerstgeboren dieren van zien kudde zocht
hi'j de mooiste uut. De Heer schonk alle andacht an Abel en zien offer,
5 mar hi'j hadde gien oge veur Kaïn en zien offer. Dat maekte Kaïn poer
lelk, hi'j keek hiel kwaod. 6 De Heer vreug him: "Waorom me bi'j' zo
kwaod, waoromme kiek ie zo duuster? 7 Aj' goed doen, dan kuj' iederiene
toch recht in de ogen kieken? Aj' slecht doen, dan ligt de zunde op de
loer, begerig om jow in heur greep te kriegen; mar ie moe'n starker
wezen as zi'j." 8 Kaïn zee tegen zien breur Abel: "Lao'we et veld in
gaon. Doe ze daor weren, vul hi'j zien breur an en sleug him dood. 9
Doe vreug de Heer: "Waor is Abel, je breur?" "Dat wee'k niet," zee
Kaïn. "Moet ik seins op mien breur passen?" 10 "Wat hej' daon!" zee de
Heer. "Moej' toch es heuren, hoe et bloed van je breur uut de eerde
naor mi'j raost. 11 Daoromme: ie bin vervluukt! Gao weg van dit plak,
waor de eerde heur mond waegenwied eupendaon het om et bloed van je
breur op te nemen, et bloed dat ie vergriemd hebben. 12 Ok al bewark ie
et laand, et zal je niks meer opleveren. Dolend en dwaelend zuj' over
de eerde gaon." 13 Kaïn zee tegen de Heer: "Die straf is te zwaor. 14
Jow verjaegen mi'j now van dit plak en ik mag jow niet meer onder ogen
kommen en a'k dan dolend en dwaelend over de eerde gaon moete, kan
iederiene die mi'j tegenkomt mi'j van kaant maeken." 15 Mar de Heer zee
him toe: "As iene jow ommebrengt, zal dat zeuvenmaol an him wreuken
wodden." En hi'j murk Kaïn mit een teken zodat gieniene die him
tegenkwam, him doodslaon zol. 16 Doe gong Kaïn bi'j de Heer weg en hi'j
gong in Nod wonen, een laand an de oostkaante van Eden.
17 Kaïn besleiferde zien vrouw, zi'j raekte zwaorboeks en kreeg een
zeune, Henoch. Kaïn was doe een stad an et bouwen en hi'j nuumde die
Henoch, naor zien zeune. 18 Henoch kreeg een zeune, Irad. Irad was de
vader van Mechujaël, Mechujaël was de vader van Metusaël en Metusaël de
vader van Lamech. 19 Lamech neum twie vrouwluden; de iene hiette Ada,
de aandere Silla. 20 Ada kreeg Jabal; hi'j wodde de stamvader van de
meensken die in tenten leven en vee holen. 21 Zien breur hiette Jubal;
die wodde de stamvader van iederiene die op de liere of op de fluite
speult. 22 Silla kreeg ok een zeune, Tubal-Kaïn; hi'j was smid en wodde
de stamvader van iederiene die broons en iezer bewarkt. De zuster van
Tubal-Kaïn hiette Naäma. 23 Lamech zee tegen zien vrouwluden:
"Ada en Silla, luuster wa'k jim zegge!
Vrouwluden van Lamech,
luuster naor mi'j!
Wie mi'j schent, die slao 'k dood,
alderdeegst wie mi'j mar een strieme toebrengt.
24 Kaïn wodt zeuvenmaol wreuken,
Lamech wel zeuvenenzeuventigmaol."
25 Weer besleiferde Adam zien vrouw en zi'j kreeg een zeune. Ze nuumde
him Set, "want," zee ze, "God het mi'j in et plak van Abel, die deur
Kaïn ommebrocht is, een aander kiend geven." 26 Set kreeg ok een zeune,
die hi'j Enos nuumde. In die tied begonnen ze de naeme van de Heer an
te roepen.
Van Adam tot Noach
5 Dit is de
lieste van Adam zien naokommelingen. Doe God Adam maekte, de meenske,
maekte hi'j him zo dat hi'j op God leek. 2 Mannelik en vrouwelik maekte
hi'j de meensken. Hi'j zegende heur en nuumde heur meenske doe ze maekt
wodden.
3 Doe Adam 130 jaor was, verwekte hi'j een zeune die op him leek, die
zien weerscheide was. Hi'j nuumde him Set. 4 Nao de geboorte van Set
duurde Adam zien leven nog 800 jaor. Hi'j verwekte zeunen en dochters.
5 In et gehiel leefde hi'j 930 jaor. Doe raekte hi'j weg.
6 Doe Set 105 jaor was, verwekte hi'j Enos. 7 Nao de geboorte van Enos
leefde Set nog 807 jaor. Hi'j verwekte zeunen en dochters. 8 In et
gehiel leefde hi'j 912 jaor. Doe raekte hi'j weg. 9 Doe Enos 90 jaor
was, verwekte hi'j Kenan. 10 Nao de geboorte van Kenan leefde Enos nog
815 jaor. Hi'j verwekte zeunen en dochters. 11 In et gehiel leefde hi'j
905 jaor. Doe raekte hi'j weg.
12 Doe Kenan 70 jaor was, verwekte hi'j Mahalalel. 13 Nao de geboorte
van Mahalalel leefde Kenan nog 840 jaor. Hi'j verwekte zeunen en
dochters. 14 In et gehiel leefde hi'j 910 jaor. Doe raekte hi'j weg.
15 Doe Mahalalel 65 jaor was, verwekte hi'j Jered. 16 Nao de geboorte
van Jered leefde Mahalalel nog 830 jaor. Hi'j verwekte zeunen en
dochters. 17 In et gehiel leefde hi'j 895 jaor. Doe raekte hi'j weg.
18 Doe Jered 162 jaor was, verwekte hi'j Henoch. 19 Nao de geboorte van
Henoch leefde Jered nog 800 jaor. Hi'j verwekte zeunen en dochters. 20
In et gehiel leefde hi'j 962 jaor. Doe raekte hi'j weg.
21 Doe Henoch 65 jaor was, verwekte hi'j Metuselach. 22 Nao de geboorte
van Metuselach leefde Henoch nog 300 jaor, in nauwe verbunnenhied mit
God. Hi'j verwekte zeunen en dochters. 23 In et gehiel leefde hi'j 365
jaor. 24 Henoch leefde in nauwe verbunnenhied mit God; an zien leven
kwam een aende deurdat God him wegneum.
25 Doe Metuselach 187 jaor was, verwekte hi'j Lamech. 26 Nao de
geboorte van Lamech leefde Metuselach nog 782 jaor. Hi'j verwekte
zeunen en dochters. 27 In et gehiel leefde hi'j 969 jaor. Doe raekte
hi'j weg.
28 Doe Lamech 182 jaor was, verwekte hi'j een zeune 29 die hi'j Noach
nuumde. "Disse zeune," zee hi'j, "zal oons troost geven veur et warken
en ploeteren dat oons pat is omreden de Heer et bouwlaand vervluukt
het." 30 Nao de geboorte van Noach leefde Lamech nog 595 jaor. Hi'j
verwekte zeunen en dochters. 31 In et gehiel leefde hi'j 777 jaor. Doe
raekte hi'j weg.
32 Doe Noach 500 jaor oold was, verwekte hi'j Sem, Cham en Jafet.
Verminging van goden en meensken
6 Zo
kwammen d'r de hieltied meer meensken op eerde, en zi'j kregen
dochters. 2 De zeunen van de goden zaggen hoe mooi de dochters van de
meensken weren, en ze keuzen uut heur de vrouwluden die ze mar wollen.
3 Doe docht de Heer: Mien levensgeest mag niet veur altied in de
meenske blieven, hi'j is ommes niks as vleis; hi'j mag niet langer as
honderdtwintig jaor leven. 4 In die tied, en naotied ok nog, zolange de
zeunen van de goden de dochters van de meensken besleiferden en kiender
bi'j heur kregen, leefden de grote reuzen op eerde. Dat bin de beroemde
helden uut et veer verleden.
Noach
5 De Heer zag dat alle meensken op eerde slecht weren: alles wat ze
uutdochten was altied lieke slecht. 6 Hi'j kreeg d'r spiet van dat hi'j
meensken maekt hadde en vuulde him slim affronteerd. 7 Ik zal de
meensken die ik maekt hebbe van de eerde votvegen, docht hi'j, en mit
de meensken et vee ok, de kroepende dieren en de voegels, want ik hebbe
d'r spiet van da'k ze maekt hebbe. 8 Alliend Noach was hi'j
goedgeunstig.
9 Dit is de geschiedenis van Noach en zien naokommelingen. Noach was
een rechtschaopen man; hi'j was in zien tied de ienigste die een goed
leven leidde, in nauwe verbunnenhied mit God. 10 Noach hadde drie
zeunen: Sem, Cham en Jafet.
11 In Noach zien tied was de eerde in God zien ogen slim onzedig en vol
onrecht. 12 Doe God zag dat de eerde deur en deur slecht was, dat
iederiene een verdarfelik leven leidde, 13 zee hi'j tegen Noach: "Ik
hebbe besleuten om an et leven van alle meensken een aende te maeken
want deur heur toedoen is de eerde now vol van onrecht. Ik gao heur
verdistreweren, en de eerde ok. 14 Maek ie now een ark van
pienbomehoolt. Maek daor verschillende ruumten in, en bestriek him
vanbinnen en vanbuten mit pik. 15 Maek 'm driehonderd elle lang,
vuuftig elle bried en dattig elle hoge. 16 Ie moe'n d'r een
lochteupening in maeken en an de boverkaante iene elle eupenlaoten; de
ingang moej' in de ziedkaante maeken. De ark moet een benedenverdieping
kriegen mit nog twie verdiepings daor bovenop. 17 Ik laot een grote
vloed over de eerde kommen, een flutte waeter die de hiele eerde
overspulen zal, om alles onder de hemel waor aosem in is te
verdistreweren; alles op eerde zal ommekommen. 18 Mar mit jow za'k een
ofspraoke maeken. Ie moe'n in de ark gaon, saemen mit je zeunen, je
vrouw en de vrouwluden van je zeunen. 19 En van alle dieren moej'
twieje in de ark brengen, om d'r veur te zorgen dat die mit jow in
leven blieven. Et moe'n een mannegien en een vrouwgien wezen. 20 Van
alle soorten voegels, van alle soorten vee en van alles wat d'r op de
eerdbojem ommekropt, zullen d'r twieje naor je toe kommen; die zullen
in leven blieven. 21 Leg ok een veurraod an van alles waj' eten kunnen,
zodaj'm allemaole te eten hebben." 22 Noach dee dit; hi'j dee alles
zoas God et him zegd hadde.
7 Doe zee
de Heer tegen Noach: "Gao de ark in, saemen mit je hiele gezin, want ik
hebbe zien dat ie as ienigste van disse generaosie rechtschaopen
binnen. 2 Van alle koustere dieren moej' zeuven mannegies en heur
vrouwgies mitnemen, van de poeterige dieren moej' twieje mitnemen, een
mannegien en zien vrouwgien, 3 en van de voegels weer zeuven mannegies
en vrouwgies, om heur bestaon op eerde zeker te stellen. 4 Want over
zeuven daegen za'k et veertig daegen en veertig naachten regenen laoten
op eerde; dan za'k alles wat d'r bestaot van de eerdbojem votvegen,
alles wa'k maekt hebbe." 5 Noach dee alles zoas de Heer et him
opdreugen hadde.
6 Noach was zeshonderd jaor doe de zundvloed kwam, een flutte waeter
die de eerde overspuulde. 7 Om an et waeter te ontkommen gong Noach de
ark in, saemen mit zien zeunen, zien vrouw en de vrouwluden van zien
zeunen. 8 Van de koustere en de poeterige dieren, van de voegels en van
alles wat op de eerdbojem ommekropt, 9 kwammen d'r iederkeer twieje
bi'j Noach in de ark, een mannegien en een vrouwgien, krek zoas God him
opdreugen hadde. 10 Doe de zeuven daegen omme weren, kwam et waeter van
de vloed over de eerde. 11 In et zeshonderdste jaor van Noach zien
leven, op de zeuventiende dag van de twiede maond, breuken alle bronnen
van de machtige oervloed eupen en wodden de sluzen van de hemel
eupenzet. 12 Veertig daegen en veertig naachten lang zol et op de eerde
stotregenen. 13 Diezelde dag gongen Noach, zien zeunen Sem, Cham en
Jafet, zien vrouw en de drie vrouwluden van zien zeunen de ark in, 14
saemen mit alle soorten wilde dieren, vee en kroepende dieren, en ok
mit alle soorten voegels en wat d'r veerder mar vlarken het. 15 Van
alle wezens waor levensaosem in was, kwammen d'r iederkeer twieje bi'j
Noach in de ark: 16 d'r kwammen van alle dieren een mannegien en een
vrouwgien, krek zoas God him opdreugen hadde. Doe dee de Heer de deure
aachter him dichte.
17 De vloed overstroomde de eerde veertig daegen laank. Et waeter kwam
hoger en hoger en de ark wodde optild, zodat die van de eerde loskwam.
18 Et waeter op eerde neum de hieltied mar toe, hoger en hoger steeg
et, en de ark dreef op et waeter. 19 Et waeter bleef mar wassen,
alderdeegst de hoogste bargen kwammen onder te staon. 20 Tot vuuftien
elle daorboven riekte et waeter, de bargen stonnen hielemaole onder. 21
Alles wat op eerde leefde kwam omme, alles wat d'r rondwemelde:
voegels, vee, wilde dieren, en ok alle meensken. 22 Alles wat op et
laand leefde en aosemde kwam omme. 23 Alles wat op eerde beston wodde
votveegd: de meensken, et vee, de kroepende dieren en de voegels, ze
wodden van de eerde votraegd. Alliend Noach bleef over, mit al wat bi'j
him in de ark was. 24 Honderdvuuftig daegen lang was de eerde
hielemaole mit waeter overspuuld.
8 Doe docht
God weer an Noach en an alle wilde dieren en et vee bi'j him in de ark.
Op zien kommedaosie begon d'r een wiend over de eerde te wi'jen,
waordeur et waeter minder wodde. 2 De bronnen van de oervloed en de
sluzen van de hemel gongen dichte, zodat et ophul mit regenen. 3
Langzem zakte et waeter van de eerde vot; nao honderdvuuftig daegen
begon et te zakken. 4 Op de zeuventiende dag van de zeuvende maond leup
de ark vaaste op et Araratgebargte. 5 Et waeter zakte almar veerder, en
op de eerste dag van de tiende maond wodden de toppen van de bargen
zichtber.
6 Nao verloop van veertig daegen dee Noach et veenster dat hi'j in de
ark maekt hadde eupen 7 en leut een raeven los. Die bleef
henne-weer-denne vliegen tot de eerde dreuge was. 8 Daornao leut hi'j
een doeve los om te kieken as et waeter veerder zakt was. 9 Mar de
doeve kon nargens een plakkien vienen waor ze even daelestrieken kon om
te rusten en kwam weeromme bi'j him in de ark, want overal op eerde was
nog waeter. Hi'j steuk zien haand uut, pakte heur en neum heur weer
bi'j him in de ark. 10 Hi'j waachtte nog zeuven daegen en leut de doeve
doe opni'j los. 11 Tegen de aovend kwam ze bi'j him weeromme - mit een
jong blattien van een olijfboom in de snaevel. Doe wus Noach dat et
waeter op de eerde veerder zakt was. 12 Hi'j waachtte weer zeuven
daegen en doe leut hi'j de doeve nog es los. Ze kwam niet weer bi'j him
weeromme. 13 In et zeshonderdeerste jaor van Noach zien leven, op de
eerste dag van de eerste maond, was et waeter van de eerde verdwenen.
Noach maekte et dak van de ark eupen en keek om him henne - de eerde
was dreugevalen. 14 Op de zeuvenentwintigste dag van de twiede maond
was de eerde dreuge.
15 Doe zee God tegen Noach: 16 "Gao de ark uut, saemen mit je vrouw, je
zeunen en de vrouwluden van je zeunen. 17 Laot ok alle dieren die bi'j
je binnen naor buten gaon: voegels, vee en alles wat op de eerde
ommekropt. Ze moe'n weer vruchtber wezen en talriek wodden en de eerde
bevolken." 18 Doe gong Noach naor buten, saemen mit zien zeunen, zien
vrouw en de vrouwluden van zien zeunen. 19 Alle dieren gongen ok uut de
ark, soorte bi'j soorte, alle voegels, en alles wat op de eerde
ommekropt.
20 Noach bouwde een alter veur de Heer; daor brocht hi'j braandoffers
op van al et koustere vee en alle koustere voegels. 21 De Heer vun et
lekker roeken, en hi'j zee bi'j himzels: Gienertied za'k de eerde weer
vervluken vanwegens de meenske, want alles wat de meenske uutdaenkt,
van zien jonkhied of an, is now ienmaol slecht. Gienertied za'k alles
wat leeft weer ommebrengen, zoa'k dat now daon hebbe. 22 Zolange de
eerde bestaot, zal d'r een tied wezen om te zi'jen en een tied om te
oogsten, zal d'r koolde en waarmte wezen, zoemer en winter, dag en
naacht – gienertied komt daor een aende an.
9 Doe
zegende God Noach en zien zeunen, hi'j zee tegen heur: "Wees vruchtber
en wor talriek en bevolke de eerde. 2 De dieren die in et wild leven,
de voegels in de locht, de dieren die op de eerdbojem ommekroepen en de
vissen van de zee zullen ontzag en angst veur jim vulen - ze bin in jim
macht. 3 Alles wat leeft en beweegt kuj'm as eten bruken; dit geef ik
jim allemaole, zoa'k jim de plaanten ok geven hebbe. 4 Mar vleis waor
nog leven in zit, waor nog bloed in zit, maj'm niet eten. 5 En ik zal
voldoening eisen aj'm jim eigen bloed, waor je levenskracht in zit,
vergeuten wodt; van meenske en dier eis ik daor voldoening veur. Van
iederiene die zien medemeenske ommebrengt, eis ik voldoening. 6 Wie
bloed van meensken vergöt, die zien bloed zal deur meensken vergeuten
wodden, want God het de meenske as zien weerscheide maekt. 7 Wees
vruchtber en wor talriek, bevolke de hiele eerde."
8 God zee ok tegen Noach en zien zeunen: 9 "Ik sluut now een verbond
mit jim en mit je naokommelingen, 10 en mit alle levende wezens die
bi'j jim binnen: voegels, vee en wilde dieren, mit alles wat uut de ark
kommen is, alle dieren op eerde. 11 Disse belofte doe ik jim:
gienertied zal alles wat leeft weer deur et waeter van een vloed
uutroeid wodden, gienertied zal d'r weer een zundvloed kommen om de
eerde te verdistreweren. 12 En dit," zee God, "zal veur alle kommende
generaosies et teken wezen van et verbond tussen mi'j en jim en alle
levende wezens bi'j jim: 13 ik zette mien boge in de wolken; die zal et
teken wezen van et verbond tussen mi'j en de eerde. 14 A'k wolken boven
de eerde saemendrief en in die wolken de boge zichtber wodt, 15 za'k
daenken an mien verbond mit jim en mit al wat leeft, en gienertied zal
et waeter weer uutdi'jen tot een vloed die alles en iederiene
verdistreweert. 16 A'k de boge in de wolken kommen zie, za'k daenken an
et algedurig verbond tussen God en al wat op eerde leeft. 17 Dit," zee
God tegen Noach, "is et teken van et verbond da'k mit alle levende
wezens op eerde sleuten hebbe."
18 De zeunen van Noach, die saemen mit him uut de ark kommen weren,
hietten Sem, Cham en Jafet; Cham was de vader van Kanaän. 19 Mit de
drie zeunen van Noach begon de verspreidinge van et meensdom over de
hiele eerde.
20 Noach was bouwboer en legde as eerste een droevetuun an. 21 Hi'j
dronk van de wien, wodde dronkend en gong zonder kleren an in zien
tente liggen, 22 Doe Cham, de vader van Kanaän, zag dat zien vader
bloot was, vertelde hi'j dat an zien beide breurs, die buten weren. 23
Doe pakten Sem en Jafet een maantel, legden die over heur schoolders,
leupen aachtersteveuren de tente in en bedekten et blote lichem van
heur vader, mit een wegdri'jd gezichte, zodat zi'j him niet naekend
zaggen. 24 Doe Noach uut zien roes wakker wodde en d'r aachter kwam wat
zien jongste zeune daon hadde, 25 zee hi'j:
"Vervluukt is Kanaän,
knecht van zien breurs zal Kanaän wezen,
de minste van alle knechten.
26 Prezen is de Heer, de God van Sem;
Kanaän zal knecht van Sem wezen.
27 Dat God ruumte an Jafet geven mag,
him in de tenten van Sem wonen lat;
Kanaän zal knecht van Jafet wezen."
28 Noach leefde nao de zundvloed nog
driehonderdenvuuftig jaor. 29 In 't gehiel
leefde Noach negenhonderdvuuftig jaor.
Doe raekte hi'j weg.
Naokommelingen van Noach zien zeunen
10 Dit bin de naokommelingen van Sem, Cham en Jafet, de zeunen van Noach; nao de zundvloed kregen zi'j zeunen.
2 Zeunen van Jafet: Gomer, Magog, Madai, Jawan, Tubal, Mesech en Tiras.
3 Zeunen van Gomer: Askenaz, Rifat en Togarma. 4 Zeunen van Jawan:
Elisa en Tarsis; aandere naokommelingen van Jawan: Kittiërs en
Dodanieten. 5 Van heur stammen de meensken of die verspreided langs de
kusten leven, iedere femilie en ieder volk in zien eigen laand en mit
zien eigen tael.
6 Zeunen van Cham: Kus, Misraïm, Put en Kanaän. 7 Zeunen van Kus: Saba,
Chawila, Sabta, Rama en Sabtecha. Zeunen van Rama: Seba en Dedan. 8 Kus
was ok de vader van Nimrod, die de eerste machthebber op eerde was. 9
Hi'j was een geweldige jaeger, gieniene was beter. Daoromme et gezegde:
Een jaeger zonder geliekese, een twiede Nimrod. 10 De kern van zien
riek beston uut Baobel, Uruk, Akkad en Kalne, in Sinear. 11 Van dat
laand uut trok hi'j naor Assyrië, waor hi'j Nineve, Rechobot-Ir en
Kalach bouwde, 12 en ok nog de grote stad Resen, tussen Nineve en
Kalach. 13 Misraïm was de stamvader van de Ludieten, de Anamieten, de
Lehabieten, de Naftuchieten, 14 de Patrusieten, de Kasluchieten – waor
de Filistijnen uut votkommen binnen – en de Kretenzers. 15 Kanaän was
de vader van Sidon, die de ooldste was, en van Chet, 16 en de stamvader
van de Jebusieten, Amorieten, Girgasieten, 17 Chiwwieten, Arkieten,
Sinieten, 18 Arwadieten, Semarieten en Hamatieten. Laeter verspreidden
de femilies van de Kanaänieten heur, 19 zodat heur gebied van Sidon in
de richting van Gerar leup tot an Gaza, en in de richting van Sodom,
Gomorra, Adma en Seboïm tot an Lesa. 20 Dit weren de naokommelingen van
Cham, indield naor femilies, taelen, lanen en volken.
21 Sem kreeg ok zeunen. Hi'j, Jafet zien ooldste breur, is de stamvader
van alle naokommelingen van Eber. 22 Zeunen van Sem: Elam, Assur,
Arpachsad, Lud en Aram. 23 Zeunen van Aram: Us, Chul, Geter en Mas. 24
Arpachsad was de vader van Selach, en Selach de vader van Eber. 25 Eber
kreeg twie zeunen. De iene hiette Peleg; in zien tied wodde de eerde
verpat. De aandere hiette Joktan. 26 Joktan was de vader van Almodad,
Selef, Chasarmawet, Jerach, 27 Hadoram, Uzal, Dikla, 28 Obal, Abimaël,
Seba, 29 Ofir, Chawila en Jobab. Zi'j weren allemaole zeunen van
Joktan. 30 Heur woongebied was van Mesa tot an de Sefar, et gebargte in
't oosten. 31 Dit weren de naokommelingen van Sem, indield naor
femilies, taelen, lanen en volken.
32 Dit weren de femilies die ofstamden van de zeunen van Noach, indield
naor ofkomst en volken. Van heur stammen de verschillende volken of die
heur nao de zundvloed over de eerde verspreided hebben.
Baobel
11 Iens
wodde d'r op de hiele eerde ien inkelde tael praot. 2 Doe de meensken
in oostelike richting trokken, kwammen ze in Sinear bi'j een vlakte, en
daor gongen ze wonen. 3 Ze zeden tegen mekeer: "Lao'we van klei blokken
maeken en die goed bakken in et vuur." De kleiblokken bruukten ze as
stienen, en grondpik as specie. 4 Ze zeden: "Lao'we een stad bouwen mit
een toren die tot in de hemel riekt. Dat zal oons beroemd maeken, en
dan zuwwe niet over de hiele eerde verspreided raeken." 5 Mar doe
daelde de Heer of om te kieken naor de stad en de toren die de meensken
an et bouwen weren. 6 Dit is ien volk en ze praoten allemaole ien en
dezelde tael, docht de Heer, en wat ze now doen is nog mar et begin.
Alles wat ze veerder nog van doel binnen, ligt now binnen heur beriek.
7 Lao'we naor heur toe gaon en een spraokverwarring bi'j heur
tewegebrengen, waordeur ze mekeer niet meer verstaon. 8 De Heer
verspreiddede heur over de hiele eerde, en de bouw van de stad wodde
stopt. 9 Zo komt et dat die stad Baobel hiet, want daor brocht de Heer
alderaosie in de tael die op de hiele eerde praot wodde, en van daorweg
verspreiddede hi'j de meensken over de hiele eerde.
Van Sem tot Abram
10 Dit bin de naokommelingen van Sem. Doe Sem 100 jaor oold was,
verwekte hi'j Arpachsad, twie jaor nao de zundvloed. 11 Nao de geboorte
van Arpachsad leefde Sem nog 500 jaor. Hi'j verwekte zeunen en dochters.
12 Doe Arpachsad 35 jaor was, verwekte hi'j Selach. 13 Nao de geboorte
van Selach leefde Arpachsad nog 403 jaor. Hi'j verwekte zeunen en
dochters.
14 Doe Selach 30 jaor was, verwekte hi'j Eber. 15 Nao de geboorte van
Eber leefde Selach nog 403 jaor. Hi'j verwekte zeunen en dochters.
16 Doe Eber 34 jaor was, verwekte hi'j Peleg. 17 Nao de geboorte van
Peleg leefde Eber nog 430 jaor. Hi'j verwekte zeunen en dochters.
18 Doe Peleg 30 jaor was, verwekte hi'j Reü. 19 Nao de geboorte van Reü
leefde Peleg nog 209 jaor. Hi'j verwekte zeunen en dochters.
20 Doe Reü 32 jaor was, verwekte hi'j Serug. 21 Nao de geboorte van
Serug leefde Reü nog 207 jaor. Hi'j verwekte zeunen en dochters.
22 Doe Serug 30 jaor was, verwekte hi'j Nachor. 23 Nao de geboorte van
Nachor leefde Serug nog 200 jaor. Hi'j verwekte zeunen en dochters.
24 Doe Nachor 29 jaor was, verwekte hi'j Terach. 25 Nao de geboorte van
Terach leefde Nachor nog 119 jaor. Hi'j verwekte zeunen en dochters.
26 Doe Terach 70 jaor was, verwekte hi'j Abram, Nachor en Haran.
Terach
27 Dit is de geschiedenis van Terach en zien naokommelingen. Terach
verwekte Abram, Nachor en Haran. Haran verwekte Lot; 28 hi'j raekte nog
tiedens et leven van zien vader Terach weg, in Ur, een stad van de
Chaldenen, in zien geboortelaand. 29 Abram en Nachor trouwden
allebeide. Abram zien vrouw hiette Sarai, Nachor zien vrouw hiette
Milka; zi'j was een dochter van Haran, die naost Milka nog een dochter
hadde, Jiska. 30 Sarai was niet vruchtber, zi'j kreeg gien kiender.
31 Terach gong uut Ur weg, de stad van de Chaldenen, en neum zien zeune
Abram mit him mit, krek as zien kleinzeune Lot, de zeune van Haran, en
zien schoondochter Sarai, Abram zien vrouw. Saemen gongen ze op pad
naor Kanaän. Mar doe ze in Charan ankommen weren, bleven ze daor wonen.
32 Terach leefde twiehonderdvuuf jaor. Hi'j raekte in Charan weg.
Abram naor Kanaän