Beatries
Weeromme naor Klassiekers
Weeromme naor Stellingwarfs
Home
Beatries
De Beatries is een beroemd gedicht uut de middeliewen en gaot over een
non die de lusten van et burgerlik leven niet weerstaon kan. Ze struupt
heur kloosterkleraosie uut en treft buten de poort heur jeugdliefde die
heur mit alderhaande luukse zaeken overlaeded. Dat gaot een jaor of wat
goed mar dan ok goed mis. As ze mit een protte ommezwalken weer etzelde
klooster intrekt, bliekt dat gieniene heur mist het want… Maria het
heur plak zolange inneumen.
Et vaalt niet toe om dit gedicht van roem 1.000 riegels op riem omme te
zetten naor et Stellingwarfs, mar dat moet mit wat hulpe toch eins wel
slaegen kunnen. Hier alvast een veurproefien
NB: Op vri'jdag 30 september
2011 zat Piet/er in een internationaol vertaelforum over de Beatries in
de Keuninklike Biebeltheek in Den Haag. Bekiek et hiele pergramme in *.pdf.
Moderator: Marc van Oostendorp
m.m.v. o.e.
Gerrit Berveling - Esperanto
Klaas Bruinsma - Fries
Piet
Bult
- Stellingwerfs
Irmgard Swakhoven - Papiamentu
Marco Prandoni - Italiaans
-------------------------------------------
Beatries
01 Et dichten het mi'j weinig brocht.
Pattie hadden dan ok bedocht
da'k een aander vak leren zol.
Mar om heur te eren die ik wol,
05 die as moeke maegd bleven was,
he'k et wonder beschreven as
waor oons lieve Heer mit angaf
Maria te eren, die him tate gaf.
Over een non wi'k dichten, ha'k docht:
10 as God mien geest teminste verlocht,
want ik moet heufd- en bi'jzaeken scheiden
en dit tot een goed aende zien te breiden.
Mar ik moet wel de feiten melden
die breur Gijsbrecht mi'j vertelde,
15 een monnik die as schriftgeleerde
daegeliks de boeken bestudeerde
waor ik dit wonder es in las.
De non, van wie al spraoke was,
edelvrouw, zo fienigies van zeden
20 daj', naor ik daenke, tot op 't heden
gieniene meer vienen van dat gehalte,
liekegoed van zeden as van gestalte.
A'k de lof zong van heur leden
en van al heur bekoorlikheden,
25 zol dat de toeheurder eins niet raeken.
Luuster, mit wat wark ze had te maeken
al lange jaoren, een hiele tied
in et klooster, onder een habiet,
kosteres was ze, jaor nao jaor
30 dat was heur wark, eerlik waor
Ze was gienertied es lui of onzorgvuldig,
bi'j dag en naacht, gienertied ongeduldig,
was vlogge en veerdig in heur wark,
en ludede de klokke in de karke,
35 legde boeken klaor, steuk keerzen an,
maekte morgens et klooster wakker dan.
Mar mit dat al was ze niet zonder
et gevuulte dat is as een wonder
bi'j wie et treft, rondom waoj' gaon:
40 de liefde, lat je in de koolde staon,
die ziekte, wraoke seins verbreidet
mar dan ok weer tot bliedschop leidet.
Een wieze maekt hi'j tot zoe'n zot
dat hi'j de knecht wodt van zien lot,
45 al geft et bliedschop mar vaeks ok spiet.
Goenend raeken de kluts goed kwiet:
moe'n ze now praoten of zwiegen
om dat wat ze vraogen te kriegen?
Liefde lopt mennigiene onder de voete,
50 die ze al dan niet weer opstaon lat
en ze maekt tot gulle luden
die d'r gien stuver veur geven zollen
as zi'j et niet veur zol schrieven.
D'r bin d'r ok, die staonde blieven,
55 die saemen patten in heur leven
al wat de liefde het te geven
an bliedschop en genot en rouw
en zokke liefde nuum ik: trouw.
D'r is gieniene die overziet
60 hoevule gelok, hoevule verdriet
de liefde kun vergezellen.
Daorom maj' gien oordiel vellen
over de liefde van die non,
waor zi'j niet an ontkommen kon.
65 Want de duvel zicht d'r op toe
de meenske te verleiden, hi'j wodt et gienertied mu:
bi'j dag of naacht en vroeg of laete
is hi'j baandig doende mit et kwaod.
Een protte meraokels het hi'j uutvunnen
70 om te bekoren mit vleselike zunden.
De aarme non sturf duzend doden
en ze biddede God, heur in heur noden
troost te geven deur Zien genaode.
Ze zee: "Ik bin zo zwaor belaeden
75 mit niks as liefde, en zo gewond
- Hi'j wet et, die tot op de grond
van de zielen of kan daelen -
dat mien ziekte mi'j dot verdwelen.
Ik moet een aander leven leiden,
80 dus ik leg mien habiet appat."
Heur, hoe et heur hiernao vergong.
zi'j dee daolik de jongeling
van wie ze hul een brief toekommen
mit wat mos wodden onderneumen:
85 hi'j zol in't klooster heur treffen
en zo zien ni'je gelok begroeten.
De bosschopper kwam, waor de jonge was.
Die pakte de brief en las
wat zien vrundinne him had schreven.
90 Et het him grote bliedschop geven
en hi'j haostte him naor daor.
d'r was al sund heur twaelfde jaor
liefde tussen disse twieje
en zi'j hadden et daor muuilik mit.
95 Naor et klooster gong hi'j rieden
waor hi'j bi'j et raempien heur verbeidde
dat daor in de bezoekzael zat.
Veurzichtig vreug hi'j naor zien schat,
as hi'j mit heur praoten moch en kieken.
100 Ze kwam een posien naotied
om een teken van liefde op te vangen
bi'j et raempien, dat mit iezeren stangen
in lengte en brette was bevlochten.
Hoe zi'j toch tegen heur traonen vochten,
105 want hi'j zat buten en zi'j zat binnen
en zo konnen ze niks beginnen.
Daor zatten ze, et leken uren
en ze hadden zovule te verduren:
verblekend, blozend, droef en bliede.
110 "Och lieveling," verzochtte zi'j,
"ik hebbe d'r zoe'n protte muuite mit,
toe, zegge mi'j vlogge een woortien of twie
dat mi'j een betien troosten kan.
Ik wor hier zo wanhopig van,
115 de liefdesangel in mien hat
stikt mi'j en geft me piene en smat.
Ik zal daegeliks moeten lieden
tot ie mi'j kommen bevrijden."
Hi'j keus zien woorden keurig:
120 "Ok ik, vrundinne, bin bedroefd,
want al een protte lange daegen
moe'n wi'j dit verdregen.
A'k je wol tuten,
dan kwam d'r de hieltied wat tussen.
125 An Venus mit heur streken
biwwe bi'jkaans bezweken;
mag God heur verdoemen,
want ze lat twie mooie bloemen
moedeloos de koppies bugen.
130 A'k jow kon overtugen
et habiet ankaant te leggen
en mi'j dan de tied te zeggen
da'k je hier weg kon leiden...
Ik zol alles veurbereiden:
135 mooie kleraosie zol ie dregen,
rieke voering, bonten kraegen,
maantel, jurk en boverklied.
Mit jow pat ik lief en leed,
ik blief bi'j je in de zoere
140 en de zute aeventuren
as ie geleuf hechten an mien woorden."
"Vrund, dit is wat ik graeg heurde,"
zee zi'j, "dus neem ik et an
en wil zoveer mit je gaon
145 dat gien meenske in de abdij
meer wat wet van jow en mi'j.
Kom dan over zeuven naachten
en dan moej' op mi'j waachten
in die mooie appelhof daore,
150 bi'j de wilde rozelaar.
Dan kom ik een deurtien uut
en dan bin ik dus je bruid,
die zal gaon waor ie begeren.
Zolange mi'j gien ziekten deren
155 en gien nerighied of zeerte,
za'k wezen waor ie zullen wezen
en je zorgen helpen dregen.
'k Wil van jow etzelde vraogen."
Doe dit was overienkommen,
160 het hi'j ofscheid van heur neumen
en gong naor zien gezadeld peerd
en ree hi'j in volle vaort
over grös en over heide
naor een stad, daor aorig dichtebi'j.
165 Daenke niet dat hi'j zien lief vergat:
hi'j gong winkelen in die stad,
kocht blauwe stof en ok scharlaeken
en daorvan leut hi'j maeken:
een maantel en een kappe, hiel bried,
170 een jurk en ok een boverklied,
alles ofzet mit bont.
Gieniene die iens vrouwluden vun
mit mooiere kleraosie om te dregen:
zi'j wodde prezen deur al wie heur zaggen.
175 Mes en riem, beugeltasse
kocht hi'j heur, hoe duur et ok was,
goolden haornetten en ringen,
en nog vule meer mooie dingen.
Naor al et biezundere leut hi'j vraogen
180 dat een bruid mar kan behaegen.
Mit geld genoeg veur een peleis
gong hi'j in de aovend laete op reis,
is de stad stiekem uutreden
mit op zien peerd de kostberheden
185 goed opstaepeld. Mit keite haost
ree hi'j et klooster integen.
Neffens ofspraoke zat hi'j daor
onder de wilde rozelaar
tussen de bloemen en de dauw
190 tot zien lieverd kommen zol.
We laoten him daor even blieven
om et mooie maegien te beschrieven
dat him niet uut heur heufd kon zetten,
die naacht, bi'j et luden van de metten.
195 Doe de metten weren zongen
deur liekegoed de oolden as de jongen
die in dat klooster weren gaon
en ze uut et koor weg
naor de slaopzael gongen mit zien allen,
200 leut zi'j heur op 'e kni'jen valen
en ze zee innige gebeden,
zoas zo pattietoeren in et verleden.
Hiel benauwdachtig lag ze veur et alter
en disse woorden biddede ze daor:
205 "Maria, moeke vol genaode,
mien lichem, et kan nao mien daoden
et habiet niet meer verdregen.
Jow kennen in al zien levensdaegen
de meenske en zien onzekerheden.
210 Ik hebbe vast en hebbe beden
en bin mezels ok gaon kastieden,
mar et brocht gien oplossing veur et lieden.
De liefde leup mi'j onder de voet,
zodat ik et wereldse dienen moet.
215 Zo waor, Heer, as jow wodde vongen
en tussen twie boeven hongen
an een kruus dat jow leden rekte,
zo waorlik as Jow Lazarus wekte
uut zien graf en uut zien dood,
220 zo waorlik kennen Jow al mien nood.
Jow kun mi'j de zunden vergeven
waorin ik zal moeten leven."
Daornao het zi'j et koor verlaoten
om mit Maria te gaon praoten:
225 ze is veur heur klein beeltien treden
gong deur de kni'jen en het daor beden,
dat ogenblik van aangst bevri'jded:
"dag en naacht he'k wat ik liede
Jow toevertrouwd: al mien verdriet,
230 mar een protte hulpen het et niet.
Ik raek al mien verstaand nog kwiet
a'k langer blief in dit habiet!"
Ze trok heur pij uut en legde die daor
op et Oonze Lieve Vrouwe-altaor.
235 Ze het heur sandalen uutdaon
en luuster, hoe dit now deur zal gaon:
De sleutels van de sacristie
hong ze vlak bi'j Maria, die
daor ston, vlak tegenover heur.
240 Ze hong die zwaore sleutels daor
zodat die in et oge zollen springen
as de getieden weer anvingen.
Want alleman is wel zo goed
dat hi'j Maria even groet,
245 alleman kikt heur toch an,
zegt "ave", en gaon dan verdan.
Dat leek de non een wis ding,
zodat ze daor de sleutels hing.
Daor gong ze dan in al heur leed,
250 alliend mar in een onderjurk kleed,
is naor een deurtien toelopen
en dee et veurzichtig eupen
en ongemurken gong ze daoruut,
stillegies, zonder geluud.
255 Vol van aangst kwam ze onder de bomen
en de jongeling zag heur kommen
en hi'j zee "Lieveling, schrik mar niet,
et is je vrund, die aj' hier ziet."
Doe die twie daor saemenkwammen,
260 doe begon zi'j heur te schaemen,
want ze ston in heur ondergoed,
mit niks op 't heufd of an de voet.
Hi'j zee: "Maegien van mien verlangsten,
ik zal je lichem gaon behangen
265 mit mooie sjalen en mooie kleraosie,
ie hoeven je niet lange meer te schaemen,
want alles ligt al veur je klaor."
Doe gongen zi'j onder de rozelaor
en daor weren kleren genoeg,
270 vule meer as waor ze iens omme vroeg.
Van alles gaf hi'j heur twie peer;
de blauwe kleren nam ze daor,
fien van snit en goed van pas.
en zo vrundelik as hi'j was...
275 Hi'j lachte: "Lief, dit hemelsblauw
staot beter as dat kloostergrauw."
Twie hozen trok ze an,
twie Cordoba-schoenen, welgedaon,
die heur zovule beter stonnen
280 as die sandalen, mit linten bunnen.
Hi'j wol heur ok bliede maeken
mit sluiers van witte kaante,
die zi'j over heur heufd hennehong.
Now tuutte heur de jongeling
285 vrundelik op heur mond.
Et leek him, doe ze veur him ston,
as de zunne al was gaon straolen.
Vlogge is hi'j zien peerd gaon haelen
en het heur veur him in et zadel zet
290 en ze reden, deur gien meenske belet
an ien stok deur tot et gong daegen
en ze gien aachtervolgers zaggen.
Doe et al locht wodde in et oosten,
zee ze: "God, die de wereld kan troosten...
295 laot Jow zegen op oons daelen.
Ik zie de eerste zunnestraolen:
was ik et klooster nog niet uut,
ik hadde de morgenklokke luded,
was as eerste in et koor kommen
300 in dat klooster mit zovule vromen.
Mien reize zal mi'j altemet berouwen,
de wereld is eins niet te vertrouwen
en ik krieg mien pat daorvan.
De wereld liekt een handelsman
305 die weerdeloze kermisdingen
an de man brengt as goolden ringen."
"Hemels mooi maegien, zo moej' niet praoten.
as ik jow iens zol verlaoten,
dan mag God mi'j kwellen.
310 Ik zal je altied vergezellen,
in veurspoed en grote nood,
niks kan oons scheiden as de dood.
Waoromme twiefel ie an mi'j?
Kwaode trouw was d'r gienertied bi'j
315 en op jow wa'k nog gienertied lelk.
Sund ik jow as de liefste keus,
leut ik alderdeegst gien keizerinnen
meer in mien gedaachten binnen.
Wol d'r zoe'niene mit mi'j leven,
320 'k zol an jow de veurkeur geven.
Oons kan weinig overkommen,
ponden he'k mitneumen,
geld genoeg veur een peleis.
Wees een dame, tot iedere pries.
325 Al gao'we naor Peries of Berlien,
ik zal gien geld hoeven te lienen
nog in gien zeuven jaoren."
Ze zaggen opiens waor ze weren:
an de zeum van een prachtig bos.
330 De voegels zongen d'r lustig op los,
zodat ie heur verliefd chanson
veer in de omtrek heuren konnen.
Ieder zong zoas et him moch gebeuren.
En bloemen in heur foeleinige kleuren
335 weren op et grune veld eupengaon,
zo mooi, en die zo lekker reuken.
Onder de heldere, wonderschone
hemel stonnen een protte mooie bomen,
allemaole riek vuld mit blaeder.
340 Now gong de jonge wat verklaoren
dat hi'j al hiel lange in him dreug.
"liefste," zee hi'j, "'t is hier mooi genoeg
om wat te dwaelen en bloemen te plokken
en de dingen te doen die et hatte verrokken:
345 et is hier geschikt veur et minnespel."
"Boerepummel," zee ze, "wat daenk ie wel!
Moe'k vri'jen in et eupen veld,
zoas vrouwluden dat doen, veur geld
mit heur ordinaire lieven?
350 Ik zol niet weten waor ik mos blieven
van schaemte. Now weet ik, vent,
dat ie een boerehufter binnen.
God zal je om dit veurstel haten
en mit zoe'niene hebbe ík mi'j inlaoten.
355 Now ja, as ie et mar niet zullen herhaelen.
Heur! De voegelties in de daelen,
heur ze zingen en hoe ze kwelen,
dan hoef ie je niet te vervelen.
As ik bi'j je bin en naekend
360 op een bedde, goed opmaekt,
doe dan al wat je goeddonkt,
alles waor je hatte om vragt,
mar ie maeken mi'j withiete van binnen
deur d'r hier over te beginnen."
365 Hi'j zee: "liefste, wees niet meer kwaod.
Ik luusterde naor Venus zien raod.
God geve mi'j schaande en plaogen
as ik d'r iens weer omme zal vraogen."
Ze zee: "Ik vergeef et je dan.
370 Ie bin veur mi'j de ienigste man
van al wie d'r op eerde wonen.
Al leefde Absalom, de schone,
en al zol hi'j mi'j verklaoren
dat ik mit him duzend jaoren
375 in weelde en rust zol meugen leven,
ik zol jow d'r niet veur geven.
Lieverd, ik hebbe jow uutverkoren.
Gienend die over mi'j zal heuren
dat ik jow iens was vergeten.
380 Was ik in et hemelriek zeten
en ie hier beneden,
ik kwam naor jow mit rasse schreden.
O... god, laot et ongewreuken
dat ik zo dwaes hebbe spreuken:
385 an de bliedschop in et hemelriek
is hier gien inkelde bliedschop geliek.
Daor is de minste zo volmaekt
dat hi'j naor niks aanders smaekt
as zien gezichte naor God te keren.
390 Al et eerdse is ellende,
et beste op eerde haelt et niet
bi'j et minste dat et volk daor zicht.
Die dat begriepen, leven goed.
Dat weet ik, ok now 'k dwaelen moet
395 en mi'j in zunden gao begeven,
lieveling, deur mit jow te leven."
En zo verleupen heur gesprekken.
Ze bin deur barg en dal gaon trekken
en daor is zovule meer geschied,
400 dat zeg ik allemaole mar niet.
Een lange reize was dat,
doe kwammen ze bi'j een stad
in iene van de mooiste daelen.
Daor konnen zi'j heur hatte ophaelen:
405 een tal jaoren, en wel zeuven,
hadden ze daor een hiel luuks leven
en bedreven de liefde saemen
zodat d'r twie kiender kwammen.
Mar doe ze nao die zeuven jaoren
410 deur al heur geld henne weren,
doe mossen ze van alles belienen
en doe, aachter mekeer, verdwenen
kleraosie, sieraoden en peerden:
alles verkocht veur de halve weerde,
415 hiel heur welveert naor de maone.
Ze hadden gien middels van bestaon:
zi'j kon alderdeegst gien gaoren spinnen
om de kost d'r mit te winnen.
Daorbi'j: d'r kwammen de hieltied hogere priezen
420 veur bier en wien en alle eteri'je,
veur al waj' drinken konnen of bieten.
En doe kwammen de verwieten.
Ze weren allebeide liever dood
as te gaon bedelen om brood.
425 De aarmoede speerde heur liefde niet
al dee et heur beiden een protte verdriet.
De man breuk al zien dure eden
en leut heur in de narigheden,
is naor zien eigen laand getogen
430 en was veur altied uut heur ogen.
Zi'j mos et mit heur wondermooie
twie kiender mar zien te rooien.
Ze zee: "Et is krek gaon
as ik al bange veur was van et begin of an.
435 Ik bin now in alle staoten,
want diegene het mi'j verlaoten
op wie ik mi'j altied verleut.
Maria, Vrouwe, vergeet mi'j niet,
bidde veur oons drienend, hemelse bosschopper,
440 dat de honger oons niet ommekommen lat.
Now mien bestaon in dugen vul,
moet ik mien lichem en mien ziel
bevlekken mit zundige daoden.
Maria, Vrouwe, hebbe genaode.
445 Ok al kon ik gaoren spinnen,
wat zol ik d'r mit winnen?
In twie weken een half brood.
Ik moet, dwongen deur de nood,
buten de stad, in 't eupen veld
450 mien lichem verkopen veur geld
om eten te kunnen kriegen,
want ik moet toch mien eigen
kiender eten geven?"
Zo gong zi'j in zunde leven,
455 want et volk vertelt, en et is waor,
dat ze gedurende zeuven jaor
as peblieke vrouw in et leven gong
en menige zunde kreeg
deur an wildvremde lieden
460 heur lichem an te bieden.
Ze vun d'r gien genoegen in,
ze dee et veur een schaemel gewin,
waormit zi'j heur kiender te eten gaf.
Ik zie d'r van of
465 heur zunden te beschrieven, onnumelik zwaor,
waor zi'j in leefde, veertien jaor.
Mar iene ding vergat ze niet
in al heur ellende en verdriet:
zi'j biddede alle daegen in vol vertrouwen
470 de zeuven getieden van Oonze Lieve Vrouwe.
Dat dee ze om Maria te eren:
die kon heur weeromme doen keren
uut de zundige daoden
waormit ze was belaeden
475 al een volle veertien jaor
en dat is mar al te waor.
Zeuven jaor was ze mit een man,
daor kwammen twie kiender van,
hi'j leut heur in de ellende,
480 zodat zi'j niks as zorgen kende.
De ankem zeuven hebben jow ok heurd,
mar hoe zette zi'j heur leven vot?
De veertien jaoren weren veurbi'j.
Doe gaf God heur berouw, zodat zi'j
485 heur schuldig vuulde en zo bezwaord
dat ze liever mit een scharp zweerd
heur heufd d'r of had laoten houwen
dan dat ze meer zunden had begaon,
heur lichem nog langer had bevuild.
490 Dag en naacht het zi'j zo goeld
dat heur ogen mar zelden dreugden.
Ze zee: "Maria, die God zoogde,
bron van genaode boven alle vrouwluden,
laot mi'j niet nog langer rouwen.
495 Vrouwe, jow hebben ondervunnen
dat ik spiet hebbe van mien zunden
en jow weten, ze doen mi'j zeer.
D'r weren d'r zovule, ik weet niet meer
waor ik ze dee en mit wie allemaole.
500 Jammer! Ze wodden mi'j fataol,
want now God mi'j uut et oge het verleuren,
op de dag dat de zunden blieken
van de aarmen liekegoed as van de rieken:
as alle misdaoden wodden wreuken
505 die niet in een biecht wodden bespreuken
en waorveur gien boete is daon.
Daor is gien inkelde twiefel an
en daorveur bin ik bange al mien daegen.
510 Al zo'k een haoren klied gaon dregen
en d'r in gaon kroepen, om te boeten,
van laand naor laand, op hanen en voeten,
op blote voeten, zonder kouse of schoe,
et zol niet zovule goed kunnen doen
515 dat mien schuld mi'j dan verleut.
Maria, waoromme troosten Jow mi'j niet?
Bron van genaode, boven alles verheven,
die alle meensken hope kan geven:
Theophilus is d'r een veurbeeld van.
520 Gien groter zundig persoon as die man,
die liekegoed zien ziel as zien leven
an de duvel in lien hadde geven
en alles dee wat de duvel wol
en toch deur Jow verlost wodde, o, Vrouw.
525 Al gong ik ok deur alles henne
en wodde ik minacht deur alleman,
wat veur een leven ik ok hadde,
Vrouwe, jow weten et toch, ik biddede
veur jow de hieltied weer mien gebeden.
530 Veracht mi'j niet om mien verleden,
want hoe meer mi'j dat zal bedroeven,
des te meer zal ik Jow hulpe hoeven.
Ik vertrouw toch mit reden:
gieniene het ommenocht gebeden
535 van wie d'r daegeliks beden
"Ave Maria, vol van genaode."
Wie jow heur gebed doen heuren,
zi'j weten al van teveuren
dat d'r troost komt en medelieden:
540 jow kriegen oons in jow aarms,
God zien uutverkoren bruid!
Jow Zeune stuurde toch een bosschopper uut,
in Nazareth het hi'j jow vunnen,
mit een bericht, gienertied ere verzunnen,
545 en nog gienertied van een bosschopper heurd:
dat jow neffens dit heilig woord
zegend onder de vrouwluden binnen.
Daordeur bin jow nog de hieltied bliede,
en praot iene jow dan ok zo an,
550 al leidet hi'j nog zoe'n zundig bestaon,
jow maeken him gien verwieten
en zullen bi'j jow Zeune veur him pleiten."
Zo biddede et zundig vrommes alle daegen,
zo bleef ze alsmar smeken en klaegen.
555 Ze nam een kiend an iedere haand
en zo trok ze deur et hiele laand,
bedelend as et volk wat wol geven,
want ze mos van de aolmoezen leven.
Zi'j doolde krek zo lange de wereld rond
560 tot ze bi'j toeval et klooster vun
waor ze verbleven had as non.
Ze is nao et laeste locht van de zunne
bi'j et huus van een wedevrouw ankommen
waor ze vreug om een onderkommen
565 omreden ze now niet veerder kon reizen.
"Ik kan jow echt de deure niet wiezen,"
zee de wedevrouw, "met die twie schaopen,
die bi'jkaans al lopen te slaopen.
Rust daor mar even,
570 jow pat zal ik jow geven
van wat God mi'j wol geven
om Zien Moeke te gedaenken."
Mit heur kiender moch zi'j daor eten
en now zol ze hiel graeg weten
575 hoe in et klooster de zaeken stonnen.
"Beste vrouw," vreug ze onomwunnen,
"is dat daor et klooster van de edelvrouwen?"
"Ja," zee die, "daor kunn jow op vertrouwen
en jow zullen nargens een klooster betreden
580 mit zovule anzien en kostberheden.
De nonnen die d'r habijten dregen,
jow kun et bi'j iederiene nao gaon vraogen,
die bin zo rein en vol goeie warken,
daor is niet dát op an te marken."
585 En zi'j die bi'j heur kiender zat,
ze zee: "Waoromme zeggen jow dat?
Ik heurde nog gien weke leden
over bepaolde eigenaorigheden,
et weren hiele vremde zaeken
590 en et had mit de kosteres te maeken.
Iene bezweerde mi'j as echt waor
dat die hier veur veertien jaor
zomar uut et klooster verdween
en dat gieniene wet waorhenne
595 en in wat laand zi'j overleed."
Doe wodde de wedevrouw withiete
en zee: "Jow zitten uut jow nekke te praoten!
Ik zol et now mar laoten
om jow zo over heur te uteren,
600 of jow staon sebiet weer buten!
In de veertien jaor dat zi'j
kosteres was in de abdij,
het et volk heur, zo ieverig is zi'j,
nog gien ure hoeven te missen
605 - as zi'j was dus ongesteld -
zodat wie kwaod van heur vertelt,
him wel hiel diepe schaemen moet.
Zi'j is zo zuver van gemoed
as alle nonnen weensken mochten.
610 As zi'j in alle kloosters zochten
tussen de Elbe en de Gironde,
daenke dan mar niet dat ze iene vunnen
die et in vroomhied bi'j heur haelt."
Zi'j, die zo lange hadde dwaeld,
615 vuulde een wonder in disse woorden
en ze zee: "as ik now es heurde
hoe heur va en moeke hieten."
Doe de vrouw heur dat leut weten,
wus ze dat die heur bedoelde.
620 Ach, God, hoe ze heur die naachs vuulde,
goelend op de bedderaand.
"Niks," zee ze, "he'k as paand
as alliend mien diep berouw.
Help mi'j dan, Maria, Vrouw!
625 mien zunden doen mi'j wel zoe'n piene,
as d'r een hiete ovend zol wezen,
die zo verschrikkelik gloeide
dat de vlammen d'r uutsproeiden,
ik zol d'r zo naor binnenlopen
630 as dat mien zunden vri'j kon kopen.
Heer, Jow vienen wanhoop uut et lelke,
daorom bin ik gien raodeloze.
Hoop op genaode he'k de hieltied,
al raek ik ok de schrik niet kwiet,
635 al leef ik ok in aangst en beven.
Gienertied kon d'r zoe'n groot zundig meenske leven,
sund Jow op eerde kwammen
en de vorm van een meenske annammen
en an et kruus wol bezwieken,
640 of Jow kwammen him de haand wel rieken
as him zien zunden echt berouwden:
ja, hi'j was asnog beholen.
Dit dielt et evangelie oons mit
over die zundige meenske van de twieje,
645 die an Jow rechterhaand hong.
Et is oons tot troost en leniging
dat Jow zien ziel wol beholen
zogauw zien zunden him berouwden.
Ik vertrouw hierop, mit reden,
650 want Jow zeden: "Vrund, ie zullen now
mit mi'j mien keuninkriek in gaon,
dat geef ik je te verstaon."
Ok Heer, maekten Jow eupenbaor
dat Gisemans de moordener
655 op et alderlaest om genaode biddede.
Gien goold gaf hi'j en ok gien schat
aanders as zien berouw van zunden.
Jow genaode is niet te begriepen,
krek zo min as de meensken iens iene zag
660 die de zee leegschepte in iene dag,
tot op de alderdiepste gronden.
D'r was dus gienertied zoe'n grote zunde
of Jow genaode gong die te boven.
Dus ok veur mi'j, zo wil ik geleuven,
665 gelt Jow greenzeloze baarmhattighied,
want ik hebbe grote, grote spiet."
Midden in dit gebed
kwam een slaop over al heur leden
en doe is in heur dromen
670 et visioen kommen
dat een heldere stemme heur reup
waor zi'j lag en sleup:
"vrouw, ie hebben zo lange karmd
dat Maria heur het ontfarmd
675 over jow en genaode het ofbeden.
Ie moe'n now et klooster weer betreden.
Ie vienen de deuren wied eupen
waor ie iens binnen uutlopen
mit de man die jow liefde beud,
680 mar je in de steek leut in de nood.
Je habijt mit alles d'r op en d'r an
moej' op et alter zuken gaon.
Struup pij en sandalen an, doe drekt
ok de sluier weer om je henne.
685 Bedaanke now Maria mar.
De sleutels van de sacristie bin daor
waor ie ze veur et beeld ophongen,
die naachs daj' uut et klooster gongen.
Maria kon ze zo beweren
690 dat de meensken jow die veertien jaoren
alderdeegst gien ogenblikje misten,
niks van je verdwiening wussen.
Maria hoolt je zo te vrund
dat zi'j de hieltied veur je het diend
695 in jow gedaonte en jow kleraosie.
Zi'j, die de hemel mag regeren,
het dat, zundig vrommes, veur jow daon.
Ie moe'n weer naor et klooster gaon,
waor gieniene je bedde het inneumen.
700 Dit bericht is van God kommen."
Doe hi'j dit dudelik hadde maekt,
is ze vot-en-daolik ontwaekt
en zee: "God, die de wereld bouwde,
Jow moe'n de duvel now weerholen
705 van et brengen van meer droefenis
as d'r al is.
Wat zollen ze in et klooster zeggen?
as ze mi'j vongen as dievegge,
kwam ik in nog vule meer verdriet
710 as doe ik de abdij verleut.
Ik smeek Jow, Heer, zo wies en goed,
bi'j et kostelike bloed
dat an et kruus Jow ziede uutleup,
laot de stemme die mi'j reup
715 - as die warkelik is kommen
tot mien veurdiel - toch niet schromen
him nog es te eupenbaoren,
ja, laot die drie keer verklaoren
dat ik echt van now of an
720 naor et klooster weeromme mag gaon.
Dan zegen ik Jow daorboven
en zal Maria de hieltied loven."
En de aandernacht... now luuster...
Kwam d'r een stemme uut et duuster
725 Die heur disse bosschop brocht:
"vrouw, now niet te lange waacht!
Gao drekt weer in je klooster,
dan is God van now of an je trooster.
Doe wat Maria je zegt:
730 ik bin heur bosschopper, twiefel niet!"
Doe ze de stemme, tot heur kommen,
de twiede keer hadde verneumen
mit et bevel om in et klooster te gaon,
doe duste ze et nog niet an.
735 De dadde naacht docht ze bi'j heurzels:
"misschien het een kwaoie elf
een grap mit mi'j uut willen haelen.
'k Zal mit liekese munt betaelen
an de duvel mit al zien kracht.
740 As hi'j hier komt, vannaacht,
Heer, laot him dan de kluts kwietraeken
en him uut de voeten maeken
eer hi'j mi'j nog meer schae dot.
Moeke Maria, wees zo goed
745 en laot mi'j weer de stemme verstaon
die zegt dat ik in et klooster moet gaon.
Om et kiend dat Jow hebben dreugen,
Vrouwe, wil ik Jow dit vraogen."
Zi'j bleef wakker, die dadde naacht.
750 Een stemme mit goddelike kracht
en deur een schittering omgeven,
zee: "zo kun ie niet veerder leven.
Wat Maria jow deur mi'j zegt,
waoromme doe ie dat toch niet?
755 Vrouw, ie waachten al vusen te lange.
Gao in et klooster, wees niet bange,
ie zien daor de deuren wied eupenstaon
en waor ie gaon willen, maj' gaon.
Je habijt vien ie daore,
760 want et ligt op et alter."
Dit zee de stemme mit een protte gezag
en doe wodde et zundig vrommes dat daor lag
deur de glaans bi'jkaans verbliend
En zee: "wat ik hier beviene,
765 is warkelik deur God stuurd
en deur Maria in odder bevunnen.
Dit is gien leugen, dit is waor,
ik beseffe et zunneklaor.
Now he'k mi'j veurneumen
770 om in et klooster weeromme te kommen.
Ik zal op de troost vertrouwen
van heur, van Oonze Lieve Vrouwe,
en mien kiender zullen beiden
leven onder God zien geleide,
775 zodat et goed mit heur zal gaon."
Doe het ze heur kleraosie uutstruupt
om heur kiender daormit toe te dekken,
zachies, om ze niet wakker te wekken.
Ze tuutte heur allebeide op de mond
780 en zee: "mien kiender, blief gezond.
in de troost van Oonze Lieve Vrouwe
laot ik jim aachter, in goed vertrouwen.
'k Hadde zonder Maria as advekaote
jim hier niet aachterlaoten,
785 niet veur alle schatten van Rome."
Heur, wat heur veerder is overkommen.
In traonen het de kienderloze
de kotste weg naor et klooster keuzen.
Ze is deur de appelhof henne lopen
790 en vun daor een ziedpoortien eupen.
Daor leup ze dan, hiel hadde.
"Maria, daank Jow wel.
Now bin ik binnen de muren,
geef mi'j gien ni'j verdriet te verneren."
795 Waor zi'j kwam hennelopen,
ston de deure wiedwaegen veur heur eupen.
Ze is in de karke gaon
en praotte zachies tegen God an:
"lieve Heer, dit wi'k vraogen:
800 help mi'j et habijt weer te dregen
dat ik daelelegde, veur veertien jaor,
op et Oonze Lieve Vrouwe-alter,
de naacht da'k de abdij verleut."
Wat ik now zegge, lieg ik niet,
805 al kan 'k et niet verklaoren:
sluier, pij en sandalen weren
daor niet anraekt bleven
sund ze votgong uut dat leven.
Vlogge gong zi'j heur daorin klieden
810 en doe het ze dit bidden:
"goeie God, en Maria, zo rein,
wel zegend moe'n Jow wezen.
Jow, de bloeme van alle deugden,
die in maegdelike vreugden
815 kreeg, zonder wee of piene,
wie veur altied Heer zal wezen.
Ongemeten is Jow weerde,
Jow kiend maekte hemel en eerde.
God het Jow et gezag geven
820 dat wi'j dienen, hiel oons leven.
Oonze Heer, oons aller breur,
Him geheurzaemen Jow as moeke
én meugen Jow Zien dochter hieten,
tot grote troost veur wie dat weten.
825 De meensken kan Jow om genaode vraogen
tot in de alderlaeste daegen.
Jow hulpe is allemachtig groot.
Ik hadde verdriet en was in nood,
mar Jow hebben et zo ommekeerd
830 da'k bliede wodde van wat mi'j het bezeerd.
Jow te dienen is mien verlangst."
En doe zag zi'j de sleutels hangen
van de sacristie, waor ze die hong
veur ze de abdij verlaoten gong.
835 Ze het de sleutels mitneumen
en ze is bi'j et koor kommen,
waor ze laampen branen zag in alle hoeken.
Daornao leup ze rond mit de boeken
tot ze allemaole op heur plakkien laggen,
840 zoas ze et dee in eertieds daegen.
Tot Maria het ze bidded
om hulpe uut de narigheden,
om die twieje, die ze aachterleut
in et huus van de wedevrouw, in groot verdriet.
845 Van disse dag weren de uren daon:
et kleine uurwerk begon te slaon,
etgeen de middernaacht bedudede.
Ze nam et klokketouw en ludede
de mettentied zo diepbeweugen
850 dat alle nonnen heur bedde uutvleugen,
die boven in de slaopzael laggen,
liekegoed de vloggen as de traogen.
En zonder dat ientien had kunnen heuren
dat een aander heur wekte as daegs teveuren.
855 Ze bleef in et klooster, de rest van heur tied.
D'r was gien teuteri'je, gien inkeld verwiet.
Maria was in heur plak kommen warken
en gieniene had et verschil kunnen marken.
Zo was et zundig vrommes bekeerd
860 daank zi'j Maria, die ieder vereert,
die de hemel mag regeren
en die zonder mankeren
heur vrunden wet te berieken
as die onder zorgen bezwieken.
865 De vrouw van wie jow et verhael mochten heuren,
is weer kloosterzuster as teveuren.
Mar vergeten we now ok niet:
de kiender die ze aachterleut
in et huus van de wedevrouw, in grote nood,
870 want daor was gien geld en ok gien brood.
Ik zol jim liever mar besperen
hoe diepe bedroefd as zi'j weren
zo zonder moeke, en hoe schrokken.
De wedevrouw het ze op schoot trokken,
875 zi'j hadde verschrikkelik medelieden.
Ze overeidede: ik gao mit die beiden
mi'j naor de abdij toe begeven,
waor God de abdis wel in zal geven
dat zi'j heur bi'j moet staon.
880 Ze dee heur de kleraosie en schoenen an
en gong mit heur naor de abdij.
Ze toonde ze an de abdis en zee:
"zie de nood van disse twie wezen:
de moeke leut ze in aangst en vrezen
885 in mien huisien aachter, naachs,
en verdween doe onverwaachs,
naor weet ik waor in west of oost.
Ze leut de kiender zonder troost.
Ik hulp ze graeg, a'k wus hoe."
890 De abdis zee heur toe:
"laot ze bi'j jow blieven wonen,
ik zal jow daorveur belonen,
daorveur hoeven jow niet te vrezen,
want oons pottien veur de wezen
895 kan beslist nog wel wat verneren.
Jow moe'n daegs een bosschopper sturen
die drinken veur heur haelt en eten.
Ontbrekt heur wat, laot mi'j dat weten."
De wedevrouw was bliede
900 mit wat de abdis heur zee.
Ze het de kiender weer mitneumen,
dus die bin goed terechtekommen.
De moeke, die heur iens moch zogen,
en pienen om heur mos gedogen,
905 veur heur was 't een oplochting
dat et heur zovule beter gong,
die twieje, die ze zovule verdriet
bezorgde, doe ze heur verleut.
Dat et goed gong mit die kiender,
910 dee heur zorgen aorig verminderen.
Ze leidde van now of an een vroom leven,
mit nog hiel wat zochten en beven,
liekegoed naachs as overdag
as ze heur leven overzag
915 en berouw hadde van heur zunden,
die gieniene kon begriepen,
die veur de wereld verburgen bleven
en die ze niet het opschreven.
Hiernao kwam d'r op een dag
920 een abt, die et volk daor vaeker zag:
hi'j inspekteerde alle jaoren
et klooster, of daor dingen weren
die niet deur de beugel konnen.
Iens in 't jaor dee hi'j zien ronde.
925 De dag dat de abt in et klooster zat,
lag et zundig vrommes in et koor en biddede
heur gebed in de stilte daor.
Twiefels overvullen heur:
de duvel had heur schaemte geven
930 om te maeken dat zi'j heur leven
niet an de abt zol eupenbaoren.
Doe ze daor zo lag te steren,
zag ze een jongkerel die daor schreed,
hielendal in et wit in de kleren.
935 Op zien aarm dreug hi'j een bloot
klein kiend, et leek heur al dood.
De jongkerel gooide een peer keer
een appel op en vong him weer
om et kientien te vermaeken.
940 Dit mos heur wel in et hatte raeken,
die daor zo hiel stillegies biddede.
"vrund," zee ze, "wat betekent dat?
As jow stuurd binnen van God,
dan vraog ik jow bi'j Zien gebod
945 dat jow mi'j de reden leren
waoromme jow et kientien amuseren
mit die appel, zo mooi rood
et kiend op jow aarm is toch dood?
Hi'j vernemt niet wat jow veur him doen."
950 "wisse, non, dat zie ie goed.
De bliedschop van et speulen
kan 'k mit dit kiend niet meer patten,
et is dood en heurt noch zicht.
En krek zo ... wet God ok niet
955 dat ie gebeden zeggen en vaasten.
Et helpt je echt gien bast,
et kan je gien goeds bereiden,
krek zo min as daj' jezels kastijden.
Ie leveen nog zo in zunden vot
960 dat God je gebeden niet heurt,
daor waor hi'j is zeten.
Daoromme moej' dit weten:
schiet op, non, en benaoder
de abt. Hi'j is een vader,
965 biecht je zunden zonder te liegen,
laot de duvel je niet bedriegen.
Al waj' de abt kommen melden,
kan hi'j je kwiet doen schellen,
mar waoj' niet van willen praoten,
970 dat zal God vreselik op je wreken!"
De jongkerel hoefde niet méér te betogen
en gong veur altied uut heur ogen,
mar et was goed: ze begreep him toch?
En diezelde morgen nog
975 is ze bi'j de abt kommen
zodat heur de biecht wodde ofneumen.
Hi'j was wies en welgezind
en hi'j zee: "mien lieve kiend,
dat weiger ik netuurlik niet.
980 As ie je zunden overzien
en overdenken, za'k ze heuren."
Naor waor gieniene heur kon storen
hebben zi'j heur doe begeven
en zi'j vertelde him hiel heur leven,
985 alles wat heur was overkommen:
hoe heur verstaand heur was ontneumen
deur liefde, dat ze in dwaeze grillen
niks aanders hadde te willen
as et habijt toe te vertrouwen
990 an et alter van Oonze Lieve Vrouwe
om vot te gaon mit een man.
Daor kwammen twie kiender van.
Van alles wat heur was gebeurd,
verzweeg ze alderdeegst et slimste niet.
995 Alles wat heur hadde verward,
biechtte zi'j uut de grond van heur hatte.
En de abt, die dat daor heurde,
die vrome vader zee de woorden:
"dochter, ik zal je absolveren,
1000 van de zunden die je deren,
die je piene doen, sund lange tied.
God zien moeke is gebenedijd
en boven alles leufd."
Hi'j legde een haand op heur heufd,
1005 waormit de zunde van heur week.
Hi'j zee: "ik zal in een preek
de meensken van je biecht berichten,
mar ik zal et zo verdichten
dat gieniene op et idee zal kommen
1010 dat et jow en je kiender is overkommen:
gieniene zal een vermoeden kriegen.
Et zol niet goed wezen om dit te verzwiegen,
dit mooie wonder, dat de Here
voltrok om Zien moeke te eren.
1015 Ik zal et uutdregen, rondomme,
want deur dit verhael toch zal
mennig zundig persoon him bekeren
en Oonze Lieve Vrouwe eren."
Hi'j gong et klooster onderwiezen,
1020 eer hi'j weer naor huus mos reizen,
wat d'r mit een non was gebeurd.
Wie ze was, daor bin ze niet
in de veerste veerte aachterkommen.
De abt het ofscheid neumen
1025 en hi'j nam de non heur beide
kiender onder zien geleide.
Hi'j gaf ze beiden een grauwe pij
en vrome manluden wodden zi'j.
Heur moeke hiette Beatrijs.
1030 An God alle lof en pries
en an Maria, die Him zoogde
en die mit dit wonder beoogde
te tonen dat zi'j helpt in de nood.
Lao'we bidden, klein en groot
1035 an wie dit wonder is veurdreugen:
dat et Maria mag behaegen
oonze veurspraoke te wezen in et zute dal
waor God de wereld oordielen zal.
Amen.
© Piet/er Bult