Lezing in Lindestede

Weeromme naor Essays
Weeromme naor Stellingwarfs
Home


Lezing in Lindestede

Manluden en vrouwluden, beste meensken van … 700 jaor naotied

Wat mooi daj'm d'r allemaole binnen want dan kuwwe mit mekeer even een schoffien stillestaon bi'j et hoe, wie, wat en waoromme awwe eins Stellingwarvers binnen…
Een appat slag, die Stellingwarvers. Dat is trouwens niet van de laeste jaoren mar dat zit oons in et bloed. Wi'j Stellingwarvers staon d'r al herwerts jaoren omme bekend dawwe van oonze vri'jhied holen, en dawwe gien tegenspraoke dulden. Van gieniene. Onderdaonig wezen kuwwe niet en an et betaelen van belasting hebben Stellingwarvers - ok vandaege-de-dag nog - een glundige hekel. Ok dat is niet van de laeste tied. Tegenwoordig bedaenken ze in De Haag, Liwwadden en alderdeegst hier Wolvege de iene nao de aandere ni'je belasting: vliegtax, millieuheffing, honnebelasting, btw, ozb, en gao zo mar deur. In vroeger jaoren konnen ze d'r trouwens ok wel wat van. Doe hiette et dan wel gien belasting, mar nuumden ze et 'schatting'. Ie mossen schatting ofdregen. An wie? Op 't heden an de poletiek, doedertieden veural an de karke. Haost alles was doe trouwens al van de karke…

In oons geval mowwe vroeger schatting an de Bisschop van Utrecht ofdregen, die et onder oftrek van zien eigen kosten dan weer deurgaf an zien grote baos, de Paus in Rome, baos van et grote Romeinse Riek. Bliekens hiele oolde pepiereboel weren d'r doe dan ok een hiele protte die die schatting gewoon betaelden, mar - en jim raoden et al - de Stellingwarvers niet. Wi'j vertikten et om die rieke Paus en zien loopjonge, de Bisschop nog rieker te maeken as dat zi'j al weren. Rond et jaor 1300 wodde die Bisschop daor een betien lelk omme. Now ja, een betien... Die al een protte het wil vaeks nog meer hebben en hi'j hadde in Utrecht uutvunnen dat d'r op de aarme zaandgronden in Stellingwarf nog wat keuterboerties huusden waor hi'j niks van kreeg, hoogstens heufdzeerte. Dat mos en zol aanders. Hiel veurzichtig leut die Bisschop - Guido van Avesnes was zien naeme - hier in de omkrieten,  argens bi'j Kuunre eerst es een klein husien zetten om oons wat in de gaten te holen. Bliekber vun hi'j et hier wel geriefelik wonen - of was et een deurdochte taktiek? - want even laeter bouwde hi'j een soort van een kesteel vlakbi'j Vollenhove, et zonuumde 'Oldenhuijs'. Daor in dat kesteelachtige huus zal hi'j de plannen uutbruded hebben om die vri'je Stellingwarvers wel es even mores te leren… Dat is de man liekwels min bekommen.

Doe die malle Bisschop een peer daegen op reize was trokken de boeren van de Vri'je Naosie Stellingwarf dwas deur de modder, vene en de moerassen op naor dat kesteel bi’j Vollenhove en gongen daor slim tekeer. Roven, stelen, plunderen, vanalles in de braand stikken en gao zo mar deur. Mit döskvlegels, huj- en dongvörken, en meer van zok ark zowwe die Bisschop wel es even een toontien leger zingen laoten. … We hebben et liekwels niet opredded en et het een protte Stellingwarvers doe letterlik de kop kost. Mar goed. Een Bisschop hadde doedertieden een sleutel van de hemelpoort en hi'j zol d'r wel es even veur zorgen dat die minne Stellingwarvers daor niet naor binnen gaon konnen. Hi'j ontzegde oons de hemel mit een karkelike straf. Hi'j dee oons in de ban. Dat was doe, in 1309 niet zo mooi. Vandaege biwwe d'r eins wel wat bliede omme want laot díe brief, die banbrief now krek et an now toe ooldst bekende dokement wezen waor de naeme Stellingwarf letterlik in veurkomt. En laot sneuper in de oolde historie, Anne van der Helm uut Donkerbroek die 700-jaor oolde brief now vunnen hebben in archieven in Utrecht. Daoromme vieren we dit hiele jaor rondomme in oonze beide gemienten Oost- en Westaende een betien feest. Niet omreden we doe de slag om et kesteel van Vollenhove verleuren hebben vanzels, mar omreden et al zo lange leden is - en now dan krek 700 jaor - dat de naeme Stellingwarf op pepier bekend is.

Lindestede, en dan veural de altied tierig angaonde aktiviteitekemmissie van Lindestede wil zien bewoners en aandere gaasten ok graeg mit genieten laoten van dit feest en het daoromme, en in et raemwark van Stellingwarf-700 een tentoonstelling inricht die oons an vroeger jaoren weeromme daenken lat. Et klasselekaol mit baankies, telraemen en griffeldeuzen, prachtig mooie oolde schoeleplaeten zo awwe die kennen van Jetses en Bottema. We kun op disse tentoonstelling zien hoe as d'r vroeger woond wodde, bi'jglieks in oolde plaggehutten die vaeks in iene dag hennezet wodden. Dan is d'r ok in beeld en geluud vanalles te beleven over oolde beroepen mar ok over de bestedinge van vri'je tied. Vri'je tied die d'r liekwels haost niet was, now ja, in de kienderjaoren dan wat, mar ie mossen ok al vroeg an de slag. Jim moe'n dommiet mar es op je gemak rondkieken op disse prachtige tentoonstelling die de aktiveitekemmissie mit hulp van disse en gene, in verschillende ruumtes optuugd het. Hulde daorveur…

Dan nog een mooi initiatief: De Stichting Vrienden van Lindestede het op ditzelde stuit ok een aktie op touw zet. De rondom bekende keunstschilder Jeltje Baas van Oosterstreek het in et tiedrek van ongeveer 1990 tot 2002 een protte petretten tekend van, et meerst Wolvegesters. En now mag de Stichting Vrienden van Lindestede disse petretten verkopen. In de hal liggen wel 7 fotoboeken mit petretten waor bewoners van Lindestede heur eigen petret in opzuken kunnen, en veur een kleine vergoeding van 15,00 euro et echte exemplaor dat Jeltje Baas tekend het, dan veur mitnemen kunnen. Die 15,00 euro gaot in zien gehiel naor de Stichting Vrienden van Lindestede. Veerder is d'r dommiet veur de geneudigden een meugelikhied om op disse tentoonstelling rondleided te wodden, en een happien en een draankien te bruken.

Now ja, en dan is et haost zoveer. Een tentoonstelling moet altied even officieel eupend wodden. Now hebben wi'j daor wat bi’jpassende kleren toe anstruupt en de Kanonier van Sør Trekzak en zien Piraten vraogd om heur kenon bruken te meugen. En dan leek et oons zo mooi toe om de officiële eupeningshandeling deur een eigen bewoner van Lindestede zels doen te laoten. En wie kuj' daor dan beter toe vraogen as iene die grif alles nog wet van bommen, grenaoten en kenonnen, vrouw Los, de ooldste bewoonster van Lindestede die al roem meer as honderd jaor op disse eerde ommestapt. Hool de hanen mar stief veur de oren want dan schöt vrouw Los mit een hiele lude knal uut dit mederne oolde kenon, disse prachtige tentoonstelling in Lindestede eupen, en weensken we jim de kommende vier weken een protte wille mit al die oolde herinnerings en mit et 700-jaorig bestaon van de naeme ‘Stellingwarf’.

© Piet/er Bult

Een lezing in Lindestede, Wolvege 25 meie 2009