Tegel(kachel)

Weeromme naor Etymologie
Weeromme naor Stellingwarfs
Home


Tegel kachel

Een schoft leden ha'k et mit een echte 'Neddersaks' over alderhaande soorten van kachels die we vanoolds kenden. Wi'j hadden thuus in de keuken bi'jglieks een oolde witte  Kuperbusch kookkachel staon die - ok te zoemer - stookt wodde mit takken, turf en hoolt. In de daegelikse eetkaemer hawwe een hekkieskachel en in de zundagse kaemer een heerd veur kolen en kooks.

Al deurdromende over een ovend en een eupen heerd (heerdstee) nuumde de beste man ok et woord 'tegel' as kachel. Dwas a'k vaeks bin, wol mi'j dat niet an. Een stienkachel (van spekstien) zo we die vaeks kennen van boven op de skipiste, wol me nog wel an mar gewoon een tegel as kachel, kon 'k niet geleuven. Laestdaegs he'k de beste man opbeld mit de bosschop dat hi'j (vanzels) gewoon geliek hadde.

De heerd was vanoolds dan ok niet vule meer as een heerdstee, een wat anstampte tegel van klei (daenk ok an oons ‘diggelgoed’) die op de grond (vloer) legd wodde en waor dan een vuurtien op stookt wodde. Et gaot bi'j disse tegel dan trouwens eins over een 'degel' die we ok tegenkommen in een oolde drokkeri'je, bi'j een degelpasse. Iene van de eerste degelpassen hadde een - eins wat loshangende - iezeren plaete die ok wel 'tiegel' nuumd wodde. Nog eerder wodde dat een degel, tiegel, tegal, digull of deigla nuumd. Et ooldste woord da'k vienen kon was 'digula', ofleided van et warkwoord 'digan' (degen, deeg maeken). Zoe'n degel was dan ok een pot van diggelgoed, ok wel een smultkroes. Et tiedschrift de 'Ovend' hadde dan ok liekegoed de 'Degel' hieten kund.

Deur et Latiense tegula via teil, het et woord veur oonze (was)tobbe dezelde komof. Et ommehusselen mit de ‘d’ en de ‘t’ kowwe veural ok bi’j toponiemen wel vaeker tegen. De tegula of degula het trouwens ok vanalles te maeken mit een 'doppe' of een 'duppe'. Mar hoe dat krek zit? Daorveur za'k eerst wel es weer naor mien grote kammeraod in et oolde Nedersaksenlaand toe moeten.


© Piet/er Bult