Et lilleke jonge entepiekien

Weeromme naor Verhaelen
Weeromme naor Stellingwarfs
Home


Et lilleke jonge entepiekien

Et was zoemer en zo lekker, buten op et laand! Et graon was gooldgeel, de haever gruun, et huj ston in oppers op de grune laanderi'jen en daor leup de sturke op zien lange rooie bienen en klepperde Egyptisch, want die tael hadde hi'j van zien moeke leerd. Rondom de akkers en de laanderi'jen toe weren d'r grote bossen en midden in die bossen diepe meren; ja, et was warkelik lekker daor buten op et laand!

Midden in de zunneschien lag een oold laandgoed mit diepe grachten d'r ommehenne en van de muren tot an et waeter gruuiden de blaeder van et groot hoefblad, die zo hoge weren, dat kleine kiender d'r rechtop onder deur lopen konnen: et was daor krek zo wild as in et dichtste bos.

Daor zat een ente op heur nust; zi'j mos heur kukenties uutbruden, mar now hadde ze d'r schone genoeg van, omreden et te lange duurde en ze mar zo zelden bezuuk kreeg. De aandere enten hullen d'r meer van om wat rond te zwemmen in de grachten, dan onder een zoeringblad mit heur snateren te zitten.

Aendelik sprong et iene ei nao et aandere eupen: "piep, piep," klonk et; alle eierdooiers weren levend wodden en stakken et koppien naor buten.

"Vlogge! Vlogge!" zee ze en ze haostten heur wat ze konnen en keken naor alle kaanten. De moeke leut ze kieken zovule ze mar wollen, want gruun is goed veur de ogen.

"Wat is de wereld toch groot!" zeden de jonge enties, want ze hadden now hiel wat meer plak, as doe ze in et ei zatten.

"Daenken jim, dat dit de hiele wereld is?" zee de moeke-ente, "die gaot vule veerder as de aandere kaante van de tuun, tot op et hiem van de dominee, mar daor bin ik gienertied west. Ik hebbe jim hier toch wel allemaole bi'j mekeer?" De moeke-ente kwam in de bienen en zee: "Nee, ik hebbe ze niet allemaole. Et grootste ei ligt d'r nog; hoe lange zal dat nog duren?

Now he'k d'r toch haost genoeg van!" En ze gong weer op et nust zitten.
"Hoe in 't, buurvrouw?" zee een oolde ente, die op vesite kwam.
"Et duurt zo lange mit dat iene ei," zee de ente, die op et nust zat. "D'r wil mar gien gat in kommen. Mar now moej' de aanderen es kieken. Bin et niet de alderliefste enties van de wereld " Ze lieken allemaole op heur vader, die smiesterd! Die komt me niet iens fielseteren."

"Laot mi'j dat ei es bekieken, dat niet basten wil," zee de oolde ente. "Ie kun d'r van op an, dat et een kalkoene-ei is. Ik bin ok es zo veur de gek hullen, mar ik zal je vertellen, dat ik hiel wat uut te staon hadde mit de jonge, want ze bin bange veur waeter. Ik kon ze d'r mar niet in kriegen; ik kwaekte en snaeterde, mar et hulp niks!"


Laot mi'j dat ei es zien! Ja wissezeker, dat is een kalkoene-ei. Laot him mar liggen en leer de aandere kiender mar liever et zwemmen!"
"Ik wil d'r toch nog een betien op zitten blieven!" zee de moeke-ente. "Ik hebbe d'r now toch al zo lange op zeten."
"Doe waj' willen!" zee de oolde ente en gong vot.

Bi'j slot van zaeke bastte et grote ei. "Piep! Piep!" zee et jong en waggelde naor buten, want et was slim groot en onsjog. De moeke-ente keek d'r naor en zee: "Ie bin een alderheiselikst groot entejong. Gienend van de aanderen zicht d'r zo uut. Et zal toch gien kalkoenepiekien wezen? Daor zuwwe vlogge aachter kommen. In et waeter moet hi'j, al moe'k him d'r zels inschoppen!"

De aanderedaegs was et lekker weer, de zunne scheen op alle grune zoeringplaanten. De moeke-ente gong mit heur hiele gezin naor de gracht toe. Plons! Zi'j sprong in et waeter en reup:

"Vlogge! Vlogge!" en et iene jonge entien nao et aandere plompte d'r in; et waeter sleug heur over de kop, mar ze kwammen vot weer boven en dreven zo lekker, de poties gongen vanzels. Ze weren d'r allemaole in; alderdeegst et lilleke grieze entien zwom mit.

"Nee, dat is gien kalkoen!" zee ze. "Kiek es, hoe mooi hi'j zien poten bruukt en wat hoolt hi'j him recht. Dat is mien eigen jong. Hi'j is toch eins hiel aorig, aj' him goed bekieken. Vlogge! Vlogge! Kom mit mi'j mit, dan za'k jim in de wereld brengen en je veurstellen op et enteveltien, mar jim moe'n de hieltied vlakbi'j me blieven, zodat gieniene op je trapt, en pas op veur de katte!" En zo kwammen ze op et eneteveltien. Daor was et een kebaol van jewelste, want d'r weren twie gezinnen, die om een aolekop vochten, en langelaeste kreeg de katte him nog.

"Kiek, zo gaot et now in de wereld," zee de moeke-ente en slikte heur de snaevel of, want zi'j wol de aolekop ok wel hebben. "Bruuk now je poten," zee ze. "Zorge, daj' mooi kwaeken en buug mit je hals veur die oolde ente daore; zi'j is de veurnaemste van allemaole hier. Zi'j is van aodel, daoromme is zi'j dikke; en ziej' wel, dat ze een rood baantien om heur pote het? Dat is wat hiel moois en de hoogste onderscheiding die een ente kriegen kan. Dat betekent zovule as dat de meensken heur niet kwiet raeken willen en dat alle meensken en dieren heur herkennen zullen. Veuruit now! Niet mit je poten naor binnen. Een goed opvoede jonge ente zet zien poten veer uut mekeer, krek as vader en moeke. Kiek zo! Buug now mit je hals en zegge: Kwaak!" En dat deden ze; de aandere enten d'r om henne, keken naor heur en zeden hiel luud:
"Et is me wat moois! Now krie'we dat stel d'r ok nog bi'j, krek as d'r nog niet genoeg binnen! En foi, wat zicht dat iene jong d'r uut! Dat lao'we niet toe!" En vot-en-daolik vleug d'r een ente op him of en beet him in zien nekke.

"Laot him mit rust!" zee de moeke-ente, "hi'j dot toch gieniene kwaod!"
"Ja, mar hi'j is zo groot en zo reer," zee de ente, die beten hadde, "en daoromme moe'we him mores leren!"

"Jow hebben mooie kiender, moeke!" zee de oolde ente mit et baantien om heur pote. "Ze bin allemaole mooi, op iene nao, die is mislokt. Ik wol, dat jow him over maeken konnen!"

"Dat kan niet, jow genaode!" zee de moeke-ente. "Hi'j is niet mooi, mar hi'j het een echt goed kerakter en zwemt lieke goed as iene van de aanderen, ja, ik durve alderdeegst wel te zeggen, een betien beter. Ik daenke, dat hi'j d'r wel deurhenne gruuien zal en mittertied wat slaanker wodden zal. Hi'j het te lange in et ei zeten en daoromme het hi'j nog niet et goeie feguur!" En ze plokte him in zien nekke en streek zien veren glad. "Butendat is et een giesp," zee ze, "en et dot d'r dan ok niet zovule toe, ik geleuve dat hi'j stark wodden zal; hi'j zal him d'r grif wel deurhenne slaon!"

"De aandere enties bin mooi," zee de oolde ente. "Doe mar krek aj' thuus binnen en aj' een aolekop vienen, maj' die mi'j brengen!" En zo was et krek as ze thuus weren.

Mar et aarme entien, dat et laest uut et ei kreupen was en zo lillik was, wodde beten en drokt en veur de gek hullen. "Hi'j is te groot!" zeden ze allemaole, en de kalkoene haene, die mit sporen geboren was en him daoromme verbeeldde dat hi'j keizer was, blaosde him op as een schip mit volle zeilen, vleug op him of en kaekelde, dat hi'j d'r een rood heufd van kreeg.

Et aarme entien wus him niet te bargen, et was slim bedroefd, omreden et d'r zo lillik uutzag en bespottelik maekt wodde deur de hiele entehof. Zo gong et de eerste dag en et wodde hoe langer hoe slimmer. De aarme jonge ente wodde deur alle aanderen opjaegd, alderdeegst zien eigen breurties en zussies deden lillik tegen him en ze zeden de hieltied: "Nam de katte je mar mit, lillik spektaokel!" De moeke zee: "Waj' mar hiel veer vot!" en de enten beten him en de kiepen pikten him en et maegien, dat de dieren voeren kwam, schopte him.

Doe leup hi'j vot en vleug over de ofstekking; de voegelties in de bossies vleugen verschrikt op. "Dat is omreden ik zo lillik bin!" docht et entien en dee zien ogen dichte; mar hi'j leup toch mar vot.

Zo kwam hi'j bi'j een grote plasse, waor de wilde enten woonden. Daor lag hi'j de hiele naacht, want hi'j was toch zo mu en verdrietig. Tegen de morgen vleugen de wilde enten op en zaggen de ni'je kammeraod.

"Wat bin ie veur iene?" vreugen ze en et entien dri'jde him naor alle kaanten omme en zee iederiene dag, zo goed hi'j kon.

"Ie bin verschrikkelik onsjog!" zeden de wilde enten. "Mar dat is oons lieke vule, aj' mar niet in oonze femilie trouwen." De stakker! Hi'j docht hielemaole niet an trouwen, as hi'j mar in et riet liggen moch en wat waeter uut de plasse drinken moch.

Daor lag hi'j twie daegen lange; doe kwammen d'r twie wilde mannegiesgaanzen. Zi'j weren nog niet zo hiel lange uut et ei en daoromme weren ze zo kwiek.

"Heur es maot," zeden ze, "ie bin zo lillik, dawwe je wel meugen. Wi'j' mitgaon en een trekvoegel wodden? Hier vlakbi'j, in een aandere poele, bin aorige lieve wilde gaanzen, allemaole wiefies. Ie kun daor je gelok perberen, hoe lillik aj' ok binnen."

"Pief, paf, poef!" klonk et opiens boven heur en beide wilde gaanzen vullen dood in et riet daele; et waeter wodde bloedrood. "Pief, paf, poef! " klonk et weer; hiele troepen wilde gaanzen vleugen op uut et riet en doe knalde et weer. D'r wodde een grote jacht hullen; de jaegers laggen om de poele henne, goenend zatten alderdeegst op de toeken van de bomen, die veer over et riet uutstakken. De blauwe damp dreef as een wolke tussen de donkere bomen en bleef boven et waeter hangen; de jachthonnen kwammen deur de modder lopen, plasse, plasse, zodat biezen en riet naor alle kaanten toe uut mekeer beugen. Tot grote schrik van et aarme entien; hi'j dri'jde zien kop omme om die onder zien vleugels te stikken en op etzelde stuit ston een alderheiselikste grote hond vlakbi'j him; zien tonge hong him veer uut de bek en zien ogen fonkelden. Hi'j hapte naor et entien, leut zien scharpe tanen zien, en plasse, plasse, gong hi'j veerder, zonder de ente mit te nemen. "Mit daank an de hemel!" zochtte et entien. "Ik bin zo lillik, dat alderdeegst de hond mi'j niet bieten wil."

En hi'j bleef stille liggen, wiels de haegelkorrels deur et riet goesden en et iene schot nao et aandere klonk.

De dag was al een hiel aende verstreken veur et stille wodde, mar et aarme entien durfde nog niet overaende te kommen; hi'j waachtte nog een stokmennig uren veur hi'j rondkeek en doe leup hi'j zo hadde hi'j kon vot uut de plasse. En hi'j bleef mar lopen, deur et gröslaand en over stoppelvelties. D'r ston zoe'n wiend, dat hi'j muuite hadde om veuruut te kommen.

Tegen de aovend kwam hi'j bi'j een aarmoedig boerehuus; dit was zo bouwvallig, dat et zels niet wus naor wat kaante et ommevalen zol en zodoende bleef et mar staon. De wiend gierde zo om et entien henne, dat hi'j even zitten gaon mos om mar niet vot te wi'jen. Et wodde hoe langer hoe slimmer, mar doe vernam hi'j, dat de deure uut et hingsel hong, zo schieve, dat et entien deur de spleet naor binnen sloepen kon.

Hier woonde een oolde vrouw mit heur katte en heur kiepe; de katte, die ze
"Zeuntien" nuumde, kon een hoge rogge opzetten en blaozen; hi'j kon ok vonken schieten, mar dan mos ie him tegen de draod in over zien haoren strieken. De kiepe hadde hiel kleine, kotte poties en daorom wodde ze "Kukeleku-kortbien" nuumd; zi'j legde een protte eier en de vrouw hul van heur as van heur eigen kiend. In de morgen ontdekten ze et vremde entien, de katte begon te blaozen en de kiepe te kaekelen.

"Wat is d'r gaonde?" zee de vrouw en keek es rond, mar ze kon niet slim goed kieken en daoromme docht ze, dat et entien een verdweelde vette ente was. "Dat is een zeldzeme vangst!" zee ze. "Now kan 'k ente-eieren kriegen, as et mar gien giesp is. Dat moe'we eerst mar es onderzuken."

En zo wodde et entien veur drie weken op proef neumen, mar d'r kwam gien ei. De katte was de heer des huizes en de kiepe was de mevrouw en zi'j zeden de hieltied mar: "Wi'j en de wereld," want ze mienden, dat zi'j de helte d'r van weren en nog wel et alderbeste pat. Et entien vun, dat ze van een aandere miening wezen kon, mar dat duldde de kiepe niet.

"Kun ie eier leggen?" vreug ze.
"Nee!"
"Wi'j' dan je snaevel wel es holen!"
En de katte zee: "Kun ie een hoge rogge opzetten, blaozen en vonken schieten?"
"Nee!"
"Dan maj' gien miening hebben as aanderen praoten!"

En et entien zat in een hoekien en hadde et laand. Doe gong hi'j daenken an de frisse locht en de zunneschien; hi'j kreeg zoe'n gloepense nocht om op et waeter te drieven, dat hi'j et langelaeste niet laoten kon om et tegen de kiepe te zeggen.

"Wat bezielt je?" vreug die? Ie hebben niks te doen, daoromme kriej' die nukken. Legge eier of blaoze, dan gaot et over!"

"Mar et is zo lekker om op et waeter te drieven," zee et entien. "Et is lekker om et waeter over je kop te kriegen en naor de bojem te duken."

"Ja, dat is hiel plezierig!" zee de kiepe. "Ie bin, geleuf ik, gek wodden. Vraog es an de katte, hi'j is de knapste die ik kenne, as hi'j d'r van hoolt om op et waeter te drieven of onder te duken. Over mezels zuwwe et mar niet hebben. Vraog et oonze baozinne, de oolde vrouw. D'r is gieniene op disse wereld zo verstaandig as zi'j! Daenk ie, dat zi'j d'r wille an het om te drieven en waeter over heur heufd te kriegen?"  "Jim begriepen et niet!" zee et entien.

"As wi'j je niet begriepen, wie dan wel? Ie willen toch niet verstaandiger wezen as de katte en de vrouw, om van mezels mar te zwiegen? Schep niet zo op, kiend, en daank je Maeker veur al et goeie, dat Hi'j veur je daon het. Bi'j' niet in een waarme nust kommen en hej' gien gedoente mit iene, waoj' wat van leren kunnen? Mar ie praoten onzin en et is niet aorig om mit jow omme te gaon. Mi'j kuj' geleuven, ik mien et goed mit je; ik zegge je onangenaeme dingen en daordeur leer ie je waore vrunden kennen! Zorge now mar, daj' eier leggen en leer blaozen of vonken schieten! Dan bi'j' temeensen iene."

"Ik geleuve, da'k de wiede wereld mar in gao," zee et entien.
"Ja, doe dat!" zee de kiepe.

En zo gong et entien vot; hi'j dreef op et waeter, hi'j deuk onder, mar omreden hi'j zo onsjog was, leuten alle dieren him links liggen. Et naojaor kwam, de blaeder in de bossen wodden geel en bruun, de wiend kreeg ze te pakken, zodat ze ronddaansten, en daorboven in de locht zag et d'r koold uut; de wolken veurspelden haegel en sni'j en op een hekke ston een raeven en die reup: "Au! Au!" van klaorebaore koolde. Et was om te bevriezen; et aarme entien hadde et warkelik niet best.

Op een aovend, doe de zunne prachtig ondergong, kwam d'r een hiele zwaarm mooie grote voegels uut de bossies. Et entien hadde nog gienertied zokke mooie voegels zien: zi'j weren glaanzend wit mit lange buugzeme halzen; et weren zwanen. Ze maekten een hiel nuver geluud, spreidden heur prachtige lange vleugels uut en vleugen vot uut de koolde streken naor waarme lanen, naor meren, die niet bevreuren weren. Ze stegen zo hoge, zo hoge, dat et et entien haost tevule wodde; hi'j dri'jde as een rad in et ronte op et waeter, rekte zien hals veer uut naor de zwanen en stootte een galp uut, zo hadde en vremd, dat hi'j d'r zels bange van wodde. Oe, hi'j kon die mooie, gelokkige voegels niet vergeten. Doe hi'j ze uut et gezichte verleuren hadde, deuk hi'j hielemaole tot op de bojem, en weer boven kommen, was hi'j hielemaole butenr himzels. Hi'j wus niet hoe die voegels hietten en waor ze henne vleugen, mar toch hul hi'j van ze, zoas hi'j nog gienertied van iene hullen hadde. Hi'j was hielemaole niet jeloers op die voegels: et kwam niet bi'j et entien op om him zoks te weensken; hi'j zol al best bliede wezen, dat aarme lilleke dier, as de enten him in heur midden duld hadden.

En et wodde toch zoe'n koolde winter; et entien mos in et waeter ommezwemmen om te maeken, dat dit niet hielemaole dichtevreur, mar iedere naacht wodde et gat, waor hi'j in rondzwom, kleinder; et vreur dat et kraekte, et entien mos de hieltied zien poten bruken om te maeken, dat et waeter niet hielemaole dichte raekte; langelaeste wodde hi'j mu, lag hiel stille en vreur zo vaaste in et ies.

In de vroege morgen kwam d'r een boer, die et entien zag; hi'j sleug mit zien klompe et ies stokkend en dreug et besien naor huus, naor zien vrouw. Daor kwam et weer bi'j. De kiender wollen d'r mit speulen, mar et entien docht, dat ze him kwaod doen wollen en kwam in zien aangst in de melkbusse terechte, zodat de melk in de kaemer in de ronte patterde; de vrouw raosde et uut mit heur hanen in de hoogte, en doe vleug et in de bottertonne en daornao in de maeltonne. Wat zag hi'j d'r uut!

De vrouw raosde weer, ze sleug d'r naor mit een tange en de kiender leupen mekeer omveer om et entien te vangen, ze lachten en raosden! Gelokkig mar, dat de deure eupenston; et entien vleug naor buten, tussen de bossies deur in de vas valen sni'j, en daor lag et as in een winterslaop.
Mar et zol al te droevig wodden a'k vertelde over de nood en de ontbering, die de ente deurstaon mos in die hadde winter. Hi'j lag in de plasse tussen et riet, doe de zunne weer waarm begon te schienen: de leeuweriken zongen, et was lekker veurjaor.

Doe sleug et entien inienend zien vleugels uut, ze roesden starker as eertieds en dreugen him mit kracht vot, en veur hi'j et zels deur hadde, kwam hi'j in een grote tuun terechte, waor de appelbomen in bluui stonnen en de seringen an lange grune toeken over de sloden hongen.

Hier was et toch zo lekker, zo fris, zo meitiedsachtig!

Kotbi'j kwammen drie mooie witte zwanen uut et kreupelhoolt; zi'j roesden mit heur veren en dreven locht op et waeter. Et entien kende de prachtige dieren en wodde deur een vremde droefhied bevaemd.

"Ik wil naor die keuninklike voegels toe vliegen en ze zullen mi'j doodbieten, omreden ik, die zo onsjog bin, heur durf an te naoderen. Mar dat dot d'r niet toe! Beter deur heur ommebrocht te wodden, as deur de enten beten, deur de kiepen pikt en deur et maegien schopt te wodden, dat op de hoenderhof past, en bi'j de winterdag gebrek te lieden."

Et entien vleug et waeter in en zwom naor de prachtige zwanen toe, die mit roesende vleugels op et entien toescheuten. "Maek me mar van kaant!" zee et aarme dier, beug de kop naor et water en waachtte de dood of. Mar wat zag et daor, in et heldere waeter? Zien spiegelbeeld! Mar hi'j was gien lompe, zwatgrieze, lilleke voegel meer; hi'j was zels een zwaan!

Et dot d'r niet toe aj' in een entehof geboren binnen, aj' mar uut een zwane-ei kommen binnen.

Hi'j was bliede om alle nood en wederweerdigheden, die hi'j beleefd hadde; now wardeerde hi'j juust et gelok dat now op him toekwam. De grote zwanen zwommen om heur ni'je makker henne en aaiden him mit heur snaevels.

D'r kwammen kleine kiender de tuun in, ze gooiden brood en korrels in et waeter en de kleinste reup: "D'r is een ni'je!" En de aandere kiender jubelden mit: "Ja, d'r is een ni'je bi'j kommen!" en ze klapten in de hanen, ze daansten in et ronte en leupen naor heur vader en moeke. D'r wodden brood en koekies in et waeter gooid en ze zeden allemaole: "De ni'je is de mooiste! Zo jong en zo prachtig!" En de oolde zwanen beugen diepe veur him.

Doe vuulde hi'j him slim verlegen en steuk zien kop onder de vleugels; hi'j wus niet hoe hi'j et hadde, hi'j was al te gelokkig, mar hielemaole niet groots, want een goed hatte wodt gienertied groots. Hi'j docht d'r an hoe hi'j vervolgd en uutlachen was en heurde now iederiene zeggen, dat hi'j de prachtigste van alle prachtige voegels was. En de seringen beugen mit heur toeken tot in et waeter naor de jonge zwaan toe en de zunne scheen zo waarm en zo goed. Doe roesden zien veren, de slaanke hals verheef him en uut de grond van zien hatte jubelde hi'j: "Van zovule gelok heb ik niet droomd, doe ik et lilleke jonge entien was!"


© Piet/er Bult (vertaeling)