Hans en Grietje

Weeromme naor Verhaelen
Weeromme naor Stellingwarfs
Home



Hans en Grietje

An de raand van een groot bos woonde es een aarme hoolthakker mit zien vrouw en twie kiender. Et joongien hiette Hans en et maegien Grietje. Ze hadden mar hiel weinig te eten, en op een keer, doe alles gloepend duur wodde in et laand, konnen ze ok niet meer an brood kommen. Doe de hoolthakker daor aovens op bedde over nao lag te daenken en vol zorgen lag te riegerollen, zee hi'j tegen zien vrouw:
"Wat moet d'r van oons wodden? Hoe kuwwe oonze kiender te eten geven, wi'j die veur oons zels niks meer hebben?"
"Weej' wat, man," zee de vrouw doe, "we zullen bi'j et eerste morgenlocht de kiender votbrengen, hiel diepe in de bos, dan maeken we daor een flink vuur en we geven heur ieder nog een hiempien brood, dan gao'we an et wark en laoten heur alliend. Zi'j vienen et pad naor huus niet meer weeromme en biwwe ze kwiet."
"Nee vrouw," zee de man, "dat doe 'k niet, hoe zol ik et over mien hatte kriegen, mien kiender alliend te laoten in de bos; dan zollen ommes wilde dieren kommen en heur verscheuren."
"Domme man," zee ze, "moe'we dan alle viere van honger ommekommen, gao dan mar vast de plaanken veur de kisten schaeven," mar ze leut him niet mit rust, tot hi'j toegaf.
"Mar et spiet mi'j toch zo van die aarme kiender," zee de man.
De beide kiender hadden zoe'n honger dat ze d'r niet van slaopen konnen en daordeur hadden ze alles heurd wat de stiefmoeke tegen de vader zegd hadde. Grietje goelde hiel slim en zee tegen Hans:
"Now is et mit oons daon."
"Stille mar Grietje," zee Hans, "wees mar niet bange, we zullen d'r wel wat op vienen."

Doe de oolden in slaop valen weren, kwam hi'j in de bienen, dee zien jassien an, dee de onderdeure van et slot en sleup naor buten toe. De maone scheen helder en de witte grindstienties veur et huus lachten him toe. Hans gong op 'e kni'jen en steuk d'r zovule in zien broeksbusen, as d'r mar in konnen. Doe gong hi'j et huus weer in, zee tegen Grietje:
"Wees mar stille, lief zussien, slaop mar rustig, oonze lieve Heer zal oons niet verlaoten," en hi’j gong ok weer op bedde. Bi'j et eerste morgenlocht, nog veur de zunne opkommen was, kwam de vrouw om de beide kiender te roepen.
"Kom in de bienen, luilakken, we moe'n de bos in om hoolt te haelen." Dan gaf ze an ieder een hiempien bolle en zee:
"Daor hej'm wat veur de middag; mar niet eerder opeten, want dit is alles waj'm kriegen." Grietje stopte et stokkien bolle onder heur schölkien, omreden Hans zien busen al vol stienen hadde. Doe gongen ze alle viere naor de bos. Doe ze een aende op pad weren, ston Hansje stille en keek omme naor et huus, en dee dat even laeter nog es en doe nog es.

De vader zee:
"Hans, wat kiek ie toch iederkeer omme en ie blieven de hieltied aachter; opletten en vergeet je voetstappen niet."
"Och heit," zee Hans, "ik kieke omme naor et witte poesien, et zit boven op et dak en wil me dagzeggen." De moeke zee:
"Sufferd, dat is de katte niet, dat is de morgenzunne op de schostien." Mar Hans hadde hielemaole niet naor een kattien keken, mar hadde de hieltied kleine grindstienties uut zien buse op et pad valen laoten.

Ze kwammen now midden in de bos en de vader zee:
"Now moej'm hoolt sprokkelen, kiender, ik wil een vuur maeken, zodat jim et niet koold hebben." Hans en Grietje zochten rieshoolt bi'jenneer, een hiele protte. Et rieshoolt wodde ansteuken, en doe de vlamme goed hoge braande, zee de vrouw:
"Gaon jim now bi'j et vuur liggen, kiender, en rust lekker uut, wi'j gaon de bos in om hoolt te kappen. Awwe klaor binnen, kommen we weeromme en haelen jim of."
Hans en Grietje zatten bi'j et vuur, en doe et middag wodden was, atten ze allebeide een stokkien van heur brood op. En omreden ze bieleslaegen heurden, geleufden ze dat heur vader in de buurt was. Mar et was de biele niet, et was een takke die hi'j an een druge boom bunnen hadde en die in de wiend alsmar klepperde. Doe ze een hiele poos zeten hadden, vullen heur ogen dichte, en ze vullen vaaste in slaop. Aendelik wodden ze weer wakker, mar doe was et stikkedonker. Grietje begon te goelen en zee:
"Hoe kowwe now uut de bos?" Mar Hans troostte heur:
"Waacht nog mar even, dan komt de maone op, en dan zuwwe et pad wel vienen." En doe de volle maone kwam, nam Hans zien zussien bi'j de haand, en gong de grindstienties langes, die schitterden as ni'je munten en him et pad wezen. Ze leupen de hiele naacht, en kwammen bi'j et eerste morgenlochten weer bi'j heur huus. Ze klopten an, de vrouw dee eupen en doe ze zag dat et Hans en Grietje weren, zee ze:
"Stoute kiender! wat hebben jim lange in de bos slaopen; we dochten daj'm niet weerommekwammen." Mar de vader was bliede, want et hadde him een protte verdriet daon, dat hi'j heur aachterlaoten hadde.

Kot daornao was de nood weer hoge, en de kiender heurden hoe de moeke naachs, op bedde, tegen vader zee:
"Alles is weer op, we hebben nog een half brood, en dan is et vassien weer uut." De kiender moe'n vot, we zullen ze nog dieper de bos in brengen, zodat ze et pad niet weer weerommevienen, aanders is d'r veur oons gien redding meer." Et vul de man weer zwaor, en hi'j docht:
"Et zol beter wezen, de laeste happen brood mit de kiender te patten." Mar de vrouw luusterde niet naor wat hi'j zee, ze wodde lelk en maekte him verwieten. Wie A zegt moet ok B zeggen, en omreden hi'j de eerste maol toegeven hadde, mos hi'j et de twiede keer ok doen.
De kiender weren liekewel wakker west en hadden alles heurd. Wiels de oolden sleupen, kwam Hans weer in de bienen, wol naor buten om stienties te zuken, krek as de veurige keer, mar de vrouw hadde de deure ofsleuten en Hans kon d'r niet uut. Mar weer troostte hi'j zien zussien:
"Goel mar niet Grietje en slaop mar lekker, oonze lieve Heer zal oons wel helpen."

Morgensvroeg kwam de vrouw de kiender uut bedde haelen. Ze kregen weer een hiempien brood, nog kleinder as de veurige keer. Onderwegens naor de bos verbrokkelde Hans et oolde brood in zien buse; pattietoeren ston hi'j even stille en gooide dan een krummeltien op de grond.
"Hansje, wat kiek ie toch de hieltied omme?" zee de vader, "ie moe'n deurlopen."
"Ik kieke naor mien doeve, hi'j zit op et dak en wil mi'j dagzeggen," zee Hans. "Sufferd," zee de vrouw, "dat is de doeve niet, dat is de morgenzunne die op de schostien schient." Mar gaondeweg gooide Hans alle krummelties op et pad.

De vrouw brocht de kiender nog veerder et bos in, waor ze nog gienertied west weren. Doe wodde d'r weer een lekker vuur anmaekt, en de moeke zee:
"Blief daor now zitten, kiender, en as jim mu binnen, dan gaoj'm mar een betien slaopen; awwe t'aovend klaor binnen, haelen we jim an." Doe et middag wodden was, patte Grietje heur brood mit Hans, die et jommes onderwegens verstri'jd hadde. Daornao sleupen ze in, de aovend verleup mar gieniene kwam de kiender ophaelen. Ze wodden weer wakker midden de naacht, mar Hans troostte Grietje en zee:
"Waacht mar, Grietje, tot de maone opgaot, dan kuwwe de kroemels zien, die ik stri'jd hebbe en die wiezen oons et pad naor huus." Doe de maone scheen, kwammen ze overaende, mar ze vunnen gien kroemels meer, want de duzenden voegels die in de bos en op et veld ommevliegen, hadden alles oppikt. Hans zee tegen Grietje:
"We zullen et pad wel vienen," mar ze vunnen et niet, ze leupen de hiele naacht en de dag daornao van de morgen tot an de aovend, mar ze kwammen de bos niet uut en wodden zo roppig, want ze kregen niks as alliend wat bosbessen. En omreden ze mu wodden, dat heur bienen heur niet meer dregen konnen, gongen ze onder een boom liggen te slaopen. Now was et al de dadde morgen sund ze heur huus verlaoten hadden. Ze begonnen weer te lopen, mar ze raekten de hieltied dieper et bos in, en as d'r niet vlogge hulpe kwam, zollen ze van dust ommekommen.

Et wodde middag en opiens zaggen ze een mooi, sneewit voegeltien op een takke zitten, dat zong zo mooi, dat ze bleven staon om d'r naor te luusteren. Doe et lietien uut was, klapte et mit zien vleugels en vleug veur heur uut, en ze leupen aachter et besien an, tot ze bi'j een klein husien kwammen! Hi'j gong daor op et dak zitten en doe ze hiel kotbi'j kommen weren, zaggen ze dat et husien van brood bouwd was en mit pannekoeken bedekt en de veensters weren van heldere kandijsuker.
"Daor zuwwe an beginnen," zee Hans, "en een kostelik maol hebben. Ik wil wat van et dak hebben, Grietje, eet ie van et veenster, dat is lekker zute." Hans riekte omhogens en breuk wat van et dak of om te pruven, hoe dat smaekte, en Grietje gong naor de ruties en knabbelde daor an. Opiens reup een fien stemmegien uut de kaemer:
“Knibbel knabbel knusien, wie knabbelt d'r an mien husien?” De kiender reupen:
“De wiend, de wiend, dat hemelse kiend!” En ze atten veerder zonder heur uut et veld slaon te laoten. Hans, die et dak hiel goed smaekte, trok d'r een groot stok of, en Grietje stootte een hiele ronde rute uut et kezien en gong d'r mit zitten en dee heur tegoed. Mar opiens gong de deure eupen, en een stokoolde vrouw die op een krokke leunde, kwam et huus uutlopen. Hans en Grietje schrokken zo slim, dat ze valen leuten wat ze in de haand hadden. Et oolde vrouwgien schuddede wat mit heur heufd en zee:

"Zo lieve kienderties, en wie het jim hier brocht? Kom mar mit naor binnen, en blief mar bi'j mi'j, d'r zal niks kwaods gebeuren." Ze nam ieder van heur bi'j de haand en brocht heur in et husien. Doe wodde d'r lekker eten op taofel zet, melk en pannekoeken mit suker, en appels en neuten toe. Daornao wodden twie mooie beddegies mit wit beddegoed opmaekt, en Hans en Grietje gongen d'r in liggen en dochten dat ze in de hemel weren. De oolde vrouw hadde mar krek daon as ze zo lief was; mar ze was een lelke hekse, die loerde op de kiender, en ze hadde dat broodhusien alliend mar bouwd om de kiender te lokken. As ze een kiend in heur macht hadde, maekte ze et dood, braodde et en at et op en dat was dan een feestdag veur heur. Heksen hebben rooie ogen en kun niet veer kieken, mar ze hebben een fiene neuze, krek as dieren en ze roeken et, as d'r meensken in de buurt binnen.

Doe Hans en Grietje in heur buurt kommen weren, hadde zi'j lillik lacht en spottendewieze zegd:
"Die he'k, die ontvalen me niet meer." Morgensvroeg, veur de kiender wakker weren, ston kwam ze al in de bienen, en doe ze heur beiden zo rustig liggen zag te slaopen mit ronde van die rooie waangies, mompelde ze veur heur henne:
"Dat zal een lekker happien wodden." Doe pakte ze Hans op mit heur bonkige haand en dreug him naor een klein stallegien en sleut him op aachter een hekkien; hi'j moch raozen zo hadde hi'j wol, dat gaf toch niks. Daorom gong ze naor Grietje, schuddede heur wakker en reup:
"Wakker wodden, luiwammes, waeter haelen. Kook wat lekkers veur je breur, die zit buten in een stallegien en moet dikke en vet wodden. As hi'j goed dikke is, eet ik him op." Grietje begon hiel slim te goelen, mar dat hulp niks, ze mos doen wat de lelke hekse wol.
Now wodde veur de aarme Hans et lekkerste eten kookt, mar Grietje kreeg inkeld de botties en de schellen. Iedere morgen sloepte de oolde hekse naor et stallegien en reup:
"Hans, stikke je vinger es uut, zodat ik vulen kan aj' al dikke wodden!" Mar Hans steuk alliend een fieksel hoolt naor buten, en de oolde hekse die niet goed zien kon, docht dat et zien vinger was en ze ston versteld dat hi'j nog niet dikker wodde.

Doe d'r een week of viere veurbi'j weren en Hans nog altied zo maeger bleef,  begon ze ongeduldig te wodden en wol niet langer waachten.
"Hé! Grietje," reup ze et maegien toe: "Wees es flink en hael waeter veur me; Hans mag dan dikke of dunne wezen, morgen slaacht ik him en kook ik him." Och, wat jammerde et aarme zussien bi'j et waeterdregen, en wat stroomden d'r een protte traonen langs heur wangen!
"Oonze lieve Heer, help oons toch," reup ze uut, "hadden de wilde beesten oons in de bos mar opeten, dan weren we toch saemen wegraekt."
"Speer je traonen mar," zee de oolde hekse, "et geft je toch niks."

Morgens mos Grietje vroeg op, vuur maeken en de ketel mit waeter d'r boven hangen.
"Eerst zuwwe bakken," zee de oolde vrouw. "Ik hebbe de bakoven al opstookt en et deeg kneded!" Ze drokte aarme Grietje naor buten naor et bakhuus waor de vlammen al tot de ovend uutsleugen.
"Kroepe d'r in," zee de hekse, "en kiek as et goed hiete is, awwe et brood d'r al in schoeven kunnen." En doe Grietje d'r in mos, wol ze de ovend dichtedoen en Grietje d'r in braoden, want ze wol heur ok opeten. Mar Grietje begreep wat ze van doel was en zee:

"Ik weet niet hoe ik dat doen moet, hoe kom ik daor in?"
"Domme gaanze," zee de hekse, "de eupening is groot genoeg, ziej' wel? Ik zol d'r zels wel in kunnen," ze krabbelde wat en steuk heur heufd in de bakovend. Doe gaf Grietje heur een keite klap op et gat zodat ze d'r zels in vul, gooide de iezeren deure dichte en scheuf de grundel d'r veur. Hu! daor zette ze een keel op, et was gruwelik; mar Grietje leup hadde vot, en de goddeloze hekse mos ellendig versmoren. Mar Grietje leup rechttoe rechtan naor Hans, maekte et stallegien los en reup:
"Hans we bin verlost, de oolde hekse is dood!" Doe sprong Hans d'r uut as een voegel uut de kooi, zo gauw ze veur him de deure eupendaon hadde. Wat weren ze bliede, wat bin ze mekeer om de hals valen, wat bin ze mit mekeer rondsprongen en tuten mekeer! En now ze nargens meer bange veur hoefden te wezen, gongen ze et huus van de hekse binnen, daor stonnen in alle hoeken kaasten vol parels en edelstiender.
"Dat is nog beter as grindstienties," zee Hans, en propte zien busen vol, en Grietje zee:
“Ik wil ok wat mitnemen naor huus!" en stopte heur schölkien vol.
"Mar now gao'we vot," zee Hans, "want ik wil uut dit heksebos weg."

Doe ze een peer ure lopen hadden, kwammen ze bi'j een groot meer.
"Daor kuwwe niet over," zee Hans, "ik zie gien pad en gien brogge."
"D'r is ok gien botien," zee Grietje, "mar daor zwemt wel een witte ente, as ik et die vraog, brengt hi'j oons wel naor de ginne kaante." En ze reup: Entien, entien, hier bin Hans en Grietje, d'r is gien pad en ok gien broggien, neem oons op je witte rogge! Et entien kwam vot-en-daolik anzwommen, en Hans gong op him zitten en vreug zien zussien om d'r bi'j te gaon zitten.
"Nee," zee Grietje, "dat is te zwaor veur him, hi'j moet oons mar nao mekeer overbrengen." Dat dee et goeie dier, en doe ze gelokkig over weren en een posien veerder leupen, kwam heur et bos de hieltied bekender veur, en bi'j slot van zaeke zaggen ze in de veerte heur huus staon.

Doe zetten ze et op een lopen, vleugen de kaemer binnen en vullen heur vader om de hals. De man hadde gien gelokkig mement meer had, sund hi'j de kiender in de bos aachterlaoten hadde, mar de vrouw was intied wegraekt. Grietje schuddede heur schölkien uut, zodat de parels en edelstiender in de kaemer ruulden, en Hans gooide de iene nao de aandere haandvol d'r bi'j. Doe was d'r een aende an alle zorgen kommen en ze leefden nog lange en gelokkig.


© Piet/er Bult (vertaeling)